Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

Gavhar-i durji karomat, axtar-i burj-i kamol,
Oftob-i avji hashmat, soya-i lutf-i iloh.
Shahsuvor-i arsa-i izzat A lisher, on ki ast,
Voli-i ahbobu dovari davronpcmoh.
Mustafiz az nafxa-i gulzor-i fazlash jonu dil,
144

---

Mustanir az lam ’а-i roi munirash mehru mox,
Davlat-i и bo jahonu, r if’at-i и bo sipehr,
Fosh meguyand har dam az cap-i tamkinu
joh.44
Mazmuni:
Amir Alisher muruwatli, sahovatiilar ichida gavhar yanglig,
kamolot osmonidagi yulduz, buyuklik cho ‘qqisida nur sochar
quyoshdir. Ilohiy lutf kabi, uning lutfi behadu beminnat. Uning
«fail gulzori»dan jonu dilfayz topadi. Uning qiyofasi s hunch ali к
nuroniyki, birgina nigohi sh u ’lasidan quyosh va oy yarqirab
turibdi. Amirning davlati jahoncha va tutgan mavqei osmon qadar
yuksaUikda. Bosiqligi, kamtarligi va, shu bilan birga, ulug'ligi
buni namoyon etadi.
Aytish mumkinki, Navoiyga bag‘ishlangan madhiyalar iming 
ibratli hayoti tafsilotlari bilan muvofiq kelib aholming turli 
qatlamlarida unga Olloh nazar qilgan benazir zot sifatidagi 
qarashni shakllantirdi. Uning hayoti va faoliyatini o ‘rganish, 
targ‘ib etish boshlandi. Alisher Navoiy ma’rifatparvar shaxs 
sifatida tarixiy manbalarda alohida qayd etilib, she’riy asarlarda 
ta’rif va tavsif qilindi. Keyingi davrlarda ham ko'plab 
manbalarda uning hayoti va faoliyatiga oid maMumotlar berildi. 
Bu Sharq xalqlarining buyuk shoir va mutafak kirlar - Nizomiy 
Ganjaviy, Farididdin Attor, Jaloliddin Rumiy, Sa’diy Sheroziy, 
Xusrav Dehlaviy, Hofiz Sheroziy, Abdurahmon Jomiy bilan bir 
qatorda Navoiy shaxsiga ham ulkan qiziqish bilan qaraganlaridan 
darak beradi. Ushbu e ’tibor va e’zoz ulug‘ mutafakkiming badiiy 
yuksak, maftunkor g'azaliyoti, shavqangiz dostonlari va 
donishmandona o'gitlari bilan ziynat topgan asarlari sharofatida 
yanada kuchlanib, keyingi asrlarda turkiy xalqlar san’at va ijod 
ahli orasida Navoiyning ruhoniy pir sifatida mashhurlik sabab 
bo‘ldi. Navoiy madadiga umidvorlik o lz davri da jiddiy 
manfaatlar zammida_vujudga kelgan bo‘lsa, keyin-keyin uning 
ruhoniyatidan madad so‘rash ko‘rinishiga o‘tib, ijodkorning acap
44 Husayn voiz al-Koshifiy. Javohir ut-tafsir. SamDU Sharq qoiyozm alari bo'limi. 40347- 
raqamli qo‘iyozma, 38-varaq.
145

---

yaratishda butun kuch-qudratini_safarbar etishiga dalda bergan. 
Masalan, Alisher Navoiy hayoti va ijodidan so‘zlovchi XV asr 
qoMyozma manbalarida ulug‘ shoirning ajoyib hattot bo‘lganligi 
hamda hattotlarga ustozlik qilganligi haqida ko‘plab ma’lumotlar 
uchraydi45.
Bu hoi keyingi davr hattotlari orasida Navoiy asarlarini 
ko'chirish orqali «hattotlik maktabi»ni o‘tash va uning g‘oyibona 
«oq fotiha»sini olish an’analarini yuzaga keltirdi. Chunonchi, 
buxorolik Yormuhammad qori Buxoriy, Abdulboqiy Buxoriy, 
Mullo Navro'z Buxoriy, samarqandlik Abdulxay Samarqandiy, 
Mullo 
Muqimxon 
Samarqandiy, 
Qashqadaryo 
vohasidan 
Muhammad Yusuf Shahrisabziy, Muhammad Rahimxo‘ja
Nasafiy, Tohirxo‘ja Shahrisabziy, Farg‘ona vodiysidan mulla 
Ro‘zi kotib, Muhammad Amin Kogoniy, xorazmlik Muhammad 
Yusuf kabi XIX. asrning mashhur hattotlari Navoiy asarlarini 
alohida 
mehr 
bilan 
ko‘chirganlar, 
Zahmatkash 
olim 
M.Hakimovning 
Navoiy 
asarlari 
qo‘lyozmalari 
tavsifiga 
bag‘ishlangan kitobida ko‘rsatilgan 254 nusxaning ikki yuzdan 
ziyodrog‘i XIX asrda kitobat qilingan]igi ham fikrimizni 
tasdiqlaydi ,46 0 ‘zbekiston hududidagi mustaqil viloyatlarni 
boshqarih kelgan xonlaming ko‘pchiligi shoirtab' kishilar 
bo‘lgan (masalan, Feruz va Amiriy) va ular farmoyish asosida 
hani Navoiy asarlarini ko‘chirtirganlar. Jumladan, 0 ‘rta Osiyo 
hat.totlik san’ati tarixi bilan shug‘ullangan olim, mashhur hattot 
A .Murodov yozadi: «Sharqshunoslik institutining qoMyozmalar 
fondida 1709-nomerli «Chor devon»ning oxiriga yozilgan 
xotimadan ma’lum bo‘ldiki, Qo‘qonda Navoiy asarlari ko£p 
kitobat qilingan. 
Shu 
devonning xotimasida 
1838 
yili 
Muhammad Alixon buyrugi bilan hattotlar tomonidan olti oy
45 Qarang: Tazkirai hattoton. O'zR FA Shi. 202-qoMyozma; yana: Madraimov 
A. Alisher Navoiy va kitobat san’ati