Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

So
‗
z
Grammatikaga oid 
ma
‘
lumot
Ot (Noun)
Sifat (Adjective)
Fe‟l (Verb)
America 0/11 
morphologic 0/21 
tightened 0/2433 
Africa 0/11 
epidemiologic 0/21 
shortened 0/2433 
Corsica 0/11 
physiologic 0/21 
fastened 0/2433 
Arctica 0/11 
immunologic 0/21 
moistened 0/2433 
Antarctica 0/11 
hydrologic 0/21 
flattened 0/2433 
Casablanca 0/11 
geohydrologic 0/21 
aligned 0/2433 
Canada 0/11 
paleohydrologic 0/21 
standardize 0/32 
transcanada 0/11 
micrometeorologic 0/21 focalize 0/32 
Granada 0/11 
metrologicO/21 
realize 0/32 
Nevada 0/11 
neurologic 0/21 
specialize 0/32 
Andromeda 0/11 
paleontologic 0/21 
commercialize 0/32 
Florida 0/11 
allergic 0/21 
rationalize 0/32 
Propaganda 0/11 
readable 0/21 
neutralize 0/32 
addenda 1/11 
achine-readable 0/21 
visualize 0/32 
agenda 0/11 
degradable 0/21 
conceptualize 0/32 
thermobalance 0/11 
biodegradable 0/21 
stabilize 0/32 
microbalance 0/11 
upgradable 0/21 
utilize 0/32 
heatbalance 0/1
1
decidable 0/21 
straightening 0/142444 
resemblance 0/11 
undecidable 0/21 
heightening 0/142444 

---

78 
Morfologik analizning mantiqiy davomi sintaktik analiz hisoblanadi. 
Sintaktik analiz morfologik analizga asoslanadi. Bunda sintaktik analiz 
turli xil modellar asosida amalga oshirilishi mumkin. Formal grammatika 
asoschisi bo‗lgan Noam Xomskiy belgilagan algoritm o‗zining optimalligi 
bilan boshqa sintaktik modellardan ajralib turadi
1
. Matnning avtomatik 
sintaktik analizi masalasi XX asrning 50-yillarida bir tildan boshqa tilga 
kompyuter yordamida tarjimani amalga oshiruvchi tizimlarga oid 
tadqiqotlar bilan uzviylikda o‗rganilgan. Zero, matn tarjimasida gaplarning 
sintaktik strukturasi, sintaktik aloqasi hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. 
Dastlabki sintaktik analiz protseduralari ancha cheklangan bo‗lib, unda 
faqat gapning strukturasi analizi e‘tiborga olingan, bunda har qanday gap 
so‗zlarning muayyan ketma-ketligi asosida tashkil topgan qurilma sifatida 
baholangan. Gap strukturasining formallashgan modeli sifatida, odatda, 
tobelik daraxti (sentence tree)dan foydalanilgan.
2
Shuni alohida ta‘kidlash 
zarurki, sintaktik analizning samaradorligi hozirgi kunda juda yuqori 
saviyada, ular faqat avtomatik tarjima sistemasi ishlab chiqilgan tillarda 
maksimal darajada ishlatilmoqda. Gapning semantik analizi kompyuter 
lingvistikasidagi inson tafakkurini modellashtirish, sun‘iy intellekt tizimi, 
semantik freym, Word-net masalalari bilan bog‗liq. Agar sanab o‗tilgan 
muammolar o‗z yechimini topsa, semantik va konseptual analizning 
avtomatik tizimi ham takomillashadi.