Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

 
Savol va topshriqlar 
1.Ekspert tizimlarining mohiyatini yoriting. 
2.Sun‘iy intellekt tizimi bo‗yicha erishilgan yutuqlarni bayon eting. 
3.Sun‘iy intellekt tizimini yaratish borasidagi yondashuvlarni ayting. 

---

159 
4.Avtomatik tahrirning pragmatik jihatlarini tushuntiring. 
5.Sun‘iy intellektning takomillashgan texnik turlarini yaratishdagi 
o‗rnini yoriting. 
6.Kompyuter lingvistikasi imkoniyatlarini umumlashtiring. 
7. ―Sun‘iy intelleкt‖ tushunchasini ―T-sxema‖ asosida tavsiflang. 
13-§. KOMPYUTERDA MATNLARNI QAYTA ISHLASH 
TIZIMLARI 
 
Reja:
1.Qidiruv va ekspert tizimi haqida tushuncha. 
2.Informatsion qidiruv tizimlari.
3. Gipertekst texnologiyasi. 
 
Asosiy tushunchalar: 
gipertekst, kontekstli qidiruv, avtomatik 
referatlash, transliteratsiyalash, informatsion qidiruv tizimlari, manzilli 
qidiruv, semantik qidiruv, faktografik qidiruv, hujjatli qidiruv, indekslash, 
gipermedia. 
Kompyuter lingvistikasining muhim yo‗nalishlaridan yana biri 
informatsion qidiruv tizimlari (IQT) hisoblanadi. Ular formal belgilarga 
ko‗ra informatsiyani qidirishga mo‗ljallangan. IQTlar quyidagi bosqichlar 
asosida ishlaydi: 
-
informatsiyani jamlash; 
-
informatsiyani klassifikatsiya qilish; 
-
hujjatning qidiruv obrazi (HQO)ni yaratish; 
-
hujjatning qidiruv obrazi va hujjatlarni saqlash; 
-
qidirish va natijani chiqarish. 
«Informatsion qidiruv» 
(inglizcha 
«information retrieval») 
termini 
1948-yilda Kelvin Mur tomonidan fanga kiritilgan.
1
Informatsion qidiruv 
tizimi – ma‘lumotlarni qisqa vaqt ichida qidirib topish, kerakli hujjatlarni 
ma‘lumotlar bazasidan qidirishni optimallashtirish tizimidir. Bu yo‗nalish 
ilmiy-texnikaviy axborotlarning ko‗payib ketishiga javoban 1960-yil 
oxirlarida yuzaga keldi. Axborot ko‗paygan sari uni saralash, keraklisini 
qidirib topish muammosi yuzaga keldi. Mazkur muammoni bartaraf etish 
1
Manning C, Raghavan P., Schutze H.
Introduction to Information Retrieval // Cambridge 
University Press. 2008. - P. 5.
Po„latov A., Muhamedova S.
Kompyuter lingvistikasi. –T., 2007. 
Rahimov A.
Kompyuter lingvistikasi asoslari. –T., 2011. 

---

160 
uchun olimlar informatsion qidiruv tizimlari g‗oyasini taklif etdilar. Bu 
yo‗nalish internet tarmog‗i yuzaga kelgandan so‗ng yanada rivojlandi. 
Masalan, internetda