Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

Po„latov A., Muhamedova S.
Kompyuter lingvistikasi. – T., 2009. 
Rahimov A.
Kompyuter 
lingvistikasi asoslari.–T., 2011. 
4
Thye Global WordNet Assoiation htpp://global wordnet.org/ wordnets-in-thye –world. 

---

93 
tegishli bo‗lgan elektron matnlar an'anaviy tarzda hal qilingan uslub va 
muallif stilemetriyasi masalalari doirasini kengaytiradi. 11. Korpus 
metodlari yordamida muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirib kelinayotgan 
vazifalardan biri plagiat va yashirin ko‗chirma olishni aniqlashdir. 
12.Korpus metodlari sud-lingvistik ekspertizasi masalalarini hal qilishda 
qo‗llanmoqda
1
. 
Savol va topshiriqlar: 
1.Kompyuter leksikografiyasi haqida ma‘lumot bering. 
2.O‗quv jarayonida qo‗llanadigan kompyuter lug‗atlari haqida 
so‗zlang. 
3.Kitobiy va elektron lug‗atlar orasidagi mushtarak va farqli jihatlarni 
tavsiflang. 
4.Kompyuter lug‗atlarining xususiyatlarini bayon eting. 
5.Kompyuter lug‗atlarining ma‘lumotlar bazasi sifatidagi ahamiyatini 
yoriting. 
6.Kitobiy lug‗atlarning turlarini ayting. 
7.Kompyuter lug‗atlarining turlarini tavsiflang. 
 
 
10-§. KOMPYUTER LEKSIKOGRAFIYASI 
 
Reja: 
1.Kompyuter leksikografiyasi – kompyuter lingvistikasi fanining 
alohida yo‗nalishi sifatida. 
2.Kompyuter lug‗atlari va ularning ishlash tamoyili. 
3.Kompyuter leksikografiyasi sohasining rivojlanishi. 
 
Asosiy tushunchalar: 
ma‟lumotlar ombori, leksikografiya, kompyuter 
leksikografiyasi, 
kompyuter 
lug„atlari, 
kodlash 
va 
dekodlash, 
lemmatizatsiya, matnlar korpusi, korpus lingvistikasi, virtual matnlar 
korpusi, parallel matnlar korpusi, kitobiy lug„atlar, on-line lug„atlar, 
elektron lug„atlar.
 
Leksikografiya tilshunoslik fanining amaliy sohalaridan biri 
hisoblanadi. U yunoncha «lexikos» – «so‗z», «lug‗at», «grapho» – 
―yozaman‖ degan ma‘nolarni anglatadi. Leksikografiya bo‗limida 
1
Копотев М.В., Мустайоки А. Современная корпусная русистика// Slavica Helsingiyensia 
34.Инструментарий русистики: корпусные подходы. Хельсинки, 2008. –С.10-13. 

---

94 
lug‗atlar, ularni tuzish yo‗llari va tamoyillari o‗rganiladi. Avtomatizatsiya 
ijtimoiy hayotning barcha jabhalariga kirib kelishi natijasida lug‗atlarni 
elektron holatda yaratish imkoniyati yuzaga keldi. Kompyuter yordamida 
lug‗atlar bilan ishlashning optimallashuvi natijasida kompyuter 
leksikografiyasi yo‗nalishi shakllandi. Kompyuter leksikografiyasi amaliy 
tilshunoslikning muhim tarkibiy qismi bo‗lib, unda lingvistik va dasturiy 
ta‘minot asosida ishlaydigan, kodlash va dekodlash prinsipi asosida 
yaratilgan kompyuter lug‗atlari, ularni tuzish dasturlari, algoritmlari 
o‗rganiladi. Mazkur sohaning rivojlanishi natijasida turli nomlarda 
elektron lug‗atlar yaratilmoqda. Eng mashhur elektron lug‗atlar sirasiga 
CONTEXT, ABBY LINGVO, MULTI-TRAN, POLYGLOSSUM, 
MULTILEKS kabilar kiradi. 
Leksikografiya sohasiga kompyuter texnologiyalarining tatbiq etilishi 
lug‗at tuzish ishlarini ancha yengillashtiradi. Axborot manbalarini yig‗ish 
bo‗yicha maxsus dasturlar (Database Software) lug‗at asosini tashkil 
etuvchi barcha ma‘lumot va misollarni jamlash va sistematik tarzda ishlov 
berishga qulaylik tug‗diradi. Bundan tashqari, boshqa maxsus dasturlar 
lug‗atni tahrir qilish va chop etish borasidagi ancha mashaqqatli mehnatni 
bir qadar osonlashtiradi. Elektron lug‗atlar ham, o‗z navbatida, an‘anaviy 
lug‗atlarga qaraganda birmuncha afzalliklarga ega. Bugungi kunda, 
masalan,