Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Eroniy qatlam so‘zlari. 
«Devon Mirzo»da 145 ta (7 foiz) eroniy TEQga oid so‘zlar (tub va 
yasama sof eroniy - 161 ta, arabiy-eroniy qurilishli 24 ta so‘z) O‘TILdan joy olmagan. Bu so‘zlarni 
yordamchi so‘z turkumlari va undovlarga (1), o‘zbek tilida umuman qo‘llanmaydigan sonlarga (2), 
otlarga, (3) hararkat nomlariga (4), sifatlarga (5), olmoshlarga (6) va fe’llarga (7) bo‘lish mumkin. 
1. Yordamchi so‘z turkumlari va undovlar: 
base, zihi, vah-vo.
2. Sonlar
: 
yak
.
3. Otlar: 
а) muayyan narsa-buyum nomini atovchi otlar: 
ashk, dahon, dard, daro, bosoz, domon, dun, gisu, 
havo, rikob, silk, sirishk, xora, shah, hamrah;
70
Ўзбек халқ шевалари луғати. Масъул муҳаррир Ш.Абдураҳмонов.– Тошкент: Фан, 1971. ‒ 208 б.

---

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
177 
b) mavhum predmetlarni bildiruvchi otlar:
afsar, havo, jonston, justijo‘, kina, mahlak, nang, navoz, 
navozish, nekxoh, javon, pechon, ranjur, rasan, savt
.
4. Harakat nomlari:
 
ashkbor, abgor, baxshish, faryodras, justijo‘,kamandoso, komkor, korzor, 
mardrang, monanda.
 
5. Sifatlar:
 
abirafshon, afzuntiroz, badxo‘, bulbuloso, dushvor, g‘alton, gulfom, kamandoso, 
mardrang, maygun, nolazan, nomtob, obdor, otashbor, pokboz, pokdam, purmug‘on, sazodor, shaydfom, 
shirinkom, sho‘roba, shodkom, xudkom, xushdor, xushxisol. 
6.
Olmoshlar: 
chand, hamul, hanuz, xudkom
. 
7.
Fe’llar: 
kard, shud, raft, xez.
Ro‘yxatdan ko‘rinib turibdaki, sifatlarning miqdori barcha turkumlaridan ustun turadi. Forsiy
sifatlarning «Devon»da ko‘pligining sababi shundaki, asar avvalo nazmda bitilgan bo‘lib, unda ishq-
muhabbat mavzusidagi g‘azallardan tarkib topganligi uchun muallif o‘z o‘zbek mumtoz an’anaviy 
uslubiga sodiq qolgan [Муталлибов, 1959:136]. Bu uslubning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri esa badiiy 
sifatlashning hamisha, hatto ba’zan mazmundan ham ustunligidadir. Badiiylikning asosiy omillaridan biri 
sifatlash bo‘lib, bunda belgi ma’nosini ifodalovchi sifatlar muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois 
«Devon»da ham forsiy sifatlar keng o‘rin olgan. Hozirgi o‘zbek adabiy tili meyorlari nuqtai nazaridan 
eskirgan deb sanaladigan bu so‘zlar mumtoz she’riyatimiz uchun zaruriy omil bo‘lgan. 
3.