Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti sotsiolingvistika

«Aqling yetmagan narsaga ishonma»
Jamiki ijodkor qavmiga tekkan “kasal” dan Said Ahmad aka ham benasib qolmagan: maqtovni yaxshi ko`radi. Jinday tanqid qilsangiz baloga qolasiz! Ustoz, biror narsasi gazetada chiqib qolsa, darrov shogirtlariga qo`ng`iroq qiladi:
-Habaring bormi, bugun falon gazetta klassik hikoya chiqdi! Darrov o`qi!
Navbatdagi hikoyasi chiqqan kuni ham shunday qildi.
-O`qi, bolam, o`qi! O`ziyam ja-a-a “obborganman”. Bunaqa asarni mendan boshqasi yozolmaydi.
O`qidim. Hikoya chindan ham juda ta`sirchan edi, Stalin lagerlarida azob chekkanlar qismati butun dahshati bilan tasvirlangan… Hikoyani o`qib bo`lmasimdanoq ustoz tag`in qo`ng`iroq qildi.
-Qalay, “obboribmanmi?”
-“Obborishga obboribsiz-ku”, bir joyida jinday “qovun tushibdi”, -dedim rostini aytib.
Said Ahmad akaning ovozi darrov o`zgardi.
-San o`zi, mani ko`rolmaysan. Har narsadan bir ishkal qidirasan.
-Bo`g`ilmang, ustoz, bo`g`ilmang, -dedim hovuridan tushirish uchun. –Ammo kitobga kiritayotganda baribir o`sha joyini tuzatish kerak… Siz tasvirlagan voqea qishda bo`ladi. To`g`rimi?
-To`g`ri, -dedi Said Ahmad aka. –Qahraton qishda bo`lgan. Hammasini o`z ko`zim bilan ko`rganman.
-Ishonaman, oqsoqol, ishonaman. Shunday qilib, qahraton qishda qamoqdagi barakka o`t ketadi, to`g`rimi? Noinsof dejurniy yuqoridan buyruq bo`lmaguncha barak eshigini ochmayman, menga desa hammasi yonib ketsin, deydi. Qancha odam jarohatlanadi, zaharlanadi, bir o`zbek yigit bechora kuyib o`ladi, to`g`rimi?
-To`g`ri, -dedi ustoz. –Mahbuslar paytavasini quritish uchun pechka ustiga ilib qo`ygan. Shundan o`t chiqqan. Jez qazg`onning qishini ko`rmagansan-da! Izg`irinda hangragan eshak shamollab “vaspaleniya lo`kki”lab tarashaga aylanadi-ku!
-Bunisini tushundim, oqsoqol. Shunday qilib o`lgan yigitni qorga opchiqib tashlaydilar. To`g`rimi? Ertasiga muzlagan yerni ming mashaqqatlar bilan kovlab go`r qaziydilar. Mayitni ko`mgach, buhorolik ikki askar bola Qur`on tilovat qiladilar, to`g`rimi?
-To`g`ri. Bizga o`xshagan mahbuslar tilovat qilsa baloga qoladi-da!
-Qur`on tilovat qilayotganda osmonda uchib yurgan to`rg`iylar qabriston ustiga kelib, muallaq turib qoladi. Hatto, sayrashni ham bas qiladi, to`g`rimi?
-To`g`ri. Shu… bolam, to`rg`ay ja-a aqilli qush bo`larkan-da!
-Shunaqa-ku, ustoz, qahraton qish bo`lsa, muzni ko`chirib, go`r kovlashgan bo`lsa, eshakni “vaspalena lo`kki” qiladigan sovuq bo`lsa, to`rg`ayga balo bormi?
Ustoz bir lahza sukutga ketdi. Chamasi, nima deyishni bilmas edi. Ammo zum o`tmay telefondan zardali ovoz keldi:
-San, yaramas, aqling yetmagan narsaga aralashma, xo`pmi? Mani to`rg`aylarim “zimniy” to`rg`ay! Yozda ketib qishda keladi, tushundingmi? I vapshe bunaqa mayday-chuyda gaplarni ko`tarib yurma, xo`pmi?
…Shunday deyishga dedi-ku, ammo hafta o`tmay hikoyaning o`sha joyini qoyilmaqom qilib tuzatib qo`ydi.