Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

Kirish qanday yoziladi? 

Muhokama-inshoning  kirish  qismi  o„quvchini  muammoning  qo„yilishi 

bilan  tanishtirishi,  ya‟ni  qoidaga  muvofiq,  savol  yoki  sitata  bilan  ifodalanishi 

lozim. Masalan: 

“O„tkan kunlar” romanida Otabek-Kumush fojeasining aybdori kim? 

“Zamonaviy manqurtlar” – ular kimlar? 

Navoiyning  “Hayratul-abror”  dostonida  so„z  qudratini  tasvirlash 

masalalari.   

---

14 

 

Bu mavzular o„quvchini mumtoz adabiy asarlar haqida o„ylashga undaydi, 

shuning uchun inshoning kirish qismida aynan nimani tasvirlash, nima haqida fikr 

yuritish lozimligini ko„rsatadi.  

Insho  bayonida  yoritilishi  zarur  bo„lgan  asosiy  tezis  shakllantiriladi. 

“Zamonaviy manqurtlar” – ular kimlar?” mavzusining kirish qismi uchun namuna: 

“Ch.Aytmatovning  “Asrga  tatigulik  kun”  romani,  garchi  yaratilganiga 

ancha  yillar  bo„lgan  bo„lsa-da,  ayni  damda  ham  o„zining  dolzarbligini 

yo„qotmagan.  Buning  sababi  nimada?  Jo„lomonova  Nayman  ona  qanday 

kishilarning  timsoli?  Inson  o„zligi  va  ajdodlar  xotirasi  o„rtasidagi  uzilmas  halqa 

nimalardan  iborat?  Ayni  damda,  ya‟ni  globallashuv  davrida  inson  o„zligi 

nimalarga  tayanadi?  O„ta  “zamonaviylashgan”  odam  xarakterida  “o„zlik”dan 

uzoqlashish bilan manqurtlikning munosabati qanday? 

Birinchi  navbatda,  o„quvchini  asar  berilgan  “Manqurt  afsonasi” 

rivoyatining  bosh  qahramoni  Nayman  ona  shaxsiyati  qiziqtiradi.  Nayman  ona  – 

kuchli  shaxs.    Jo„ng  janglar  qo„liga  asir  tushib,  xotirasidan  ayrilgan  o„g„lini 

qutqarish  uchun  yolʻg„iz  o„zi  yo„lga  otlanadi.  O„g„liga  xotirasini  qaytarish 

maqsadida unga bolalagida aytgan qo„shiqlarini aytib beradi. Biroq, xotirasidan, 

o„zligidan batamom ayrilgan, allaqachon manqurtga aylangan o„g„il oxir-oqibat, 

jo„ng  jang  xo„jayinining  undovi  bilan  o„z  onasini  kamondan  o„qotib  o„ldiradi. 

Manqurtda  ona,  ona-Vatan  va  ularni  anglash  kabi  tuyg„ular  butunlay  so„ngan 

bo„ladi.  Shu  sababli  u  hatto  o„z  tuqqan  onasiga  ham  o„q  uzish  va  uni  o„ldirish 

darajasiga boradi. 

Xo„sh, unda zamonaviy manqurtlar kimlar?” 

Dalillash:kirish  qismi  yozildi,  tezis  aniqlandi,  biroq  muhokama-inshoni 

dalillarsiz  qanday  yozish  mumkin?  Aynan  ana  shu  dalil-isbotlar  o„quvchining 

mavzuda ko„tarilgan muammolarni qay darajada bilishlarini ko„rsatadi.  

Ushbu  insho  mavzusi  uchun  qanday  dalil-isbotlar  zarur?  Buni  quyidagi 

jadval orqali ifodalash mumkin: