Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti mexanika-matematika fakulteti



Download 1,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/44
Sana09.10.2019
Hajmi1,98 Mb.
#23246
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   44
Bog'liq
Diskret matematika amaliy


 
sondan ortiq emasligi  isbotlangan. Bu son 
2
3
n
sondan ancha kamdir, ya’ni soddalashtirish algoritmi 
birma-bir ko‘zdan kechirish algoritmidan yaxshiroq ekanligi ma’lum bo‘ladi. 
 
Minimallashtirish masalasining geometrik tarzda qo‘yilishi 
Birlik  kub  va  uning  elementlariga  mos  keladigan  funksiya.  Hamma 
}
,...,
,
{
2
1
n



 
majmua  to‘plamini 
n
  bilan  belgilaymiz. 
n
  to‘plamni  birlik  kubning  hamma  uchlari  to‘plami 
                                                
29
 Яблонский С.В. Введение в дискретную математику. М.: Наука. 1979. 213- sahifaga qarang. 

 
 
 
sifatida qarash mumkin. Shu sababli 
n
 to‘plam   o‘lchovli kub
}
,...,
,
{
2
1
n



 esa kub uchlari 
deb ataladi. 
3

n
 o‘lchovli kub 1- shakldagidek tasvirlanishi mumkin. 
1 -   t a ’ r i f .  
r
i
i
i



,...,
,
2
1
  shunday  0  va  1  sonlardan  iborat  tayinlangan  sonlar  sistemasi 
bo‘lib, 
n
i
i
i
r





...
1
2
1
,    uchun 
r
r
i
i
i
i
i
i









,...,
,
2
2
1
1
  bajarilganda 
n
E   kubning 
uchlaridan tuzilgan to‘plam 
)
(
r

 o‘lchovli yoq deb ataladi. 
Mantiq  algebrasining 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 
funksiyasi 
berilgan  bo‘lsin. 
n
  kubning 
1
)
,...,
,
(
2
1

n
f



 shartni qanoatlantiradigan barcha uchlaridan tashkil topgan to‘plamni 
f
N
 bilan 
belgilaymiz,  ya’ni 
1
)
,...,
,
(
2
1

n
f



  bajarilganda  va  faqat  shunda 
f
n
N

)
,...,
,
(
2
1



,  bo‘ladi. 
Masalan, ushbu bobning 2- paragrafidagi 1- jadvalda berilgan 
)
,
,
(
3
2
1
x
x
x
f
 funksiyaga 
)}
1
,
1
,
1
(
),
0
,
1
,
1
(
),
0
,
0
,
1
(
),
1
,
1
,
0
(
),
1
,
0
,
0
(
),
0
,
0
,
0
{(

f
N
 
to‘plam mos keladi. 
Ravshanki, 
n
f
E

. Agar 
f
N
 to‘plam berilgan bo‘lsa, u holda unga mos 
 funksiyaning 
analitik ko‘rinishini yozish mumkin. 
1 -   m i s o l .   Quyidagi  to‘plamlarga  mos  keladigan  funksiyalarning  analitik  ko‘rinishi 
topamiz: 
)}
1
,
0
,
1
(
),
0
,
0
,
1
(
),
0
,
0
,
0
{(
1

f
N

)}
1
,
0
,
0
(
),
1
,
0
,
1
(
),
0
,
1
,
1
(
),
1
,
1
,
1
{(
2

f
N

Berilgan to‘plamlarga mos keladigan funksiyalarning analitik ko‘rinishi 
quyidagicha bo‘ladi: 
3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
1
)
,
,
(
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
f




3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
2
)
,
,
(
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
f




. ■ 
Shunday qilib, 
f
N
 to‘plam berilgan bo‘lsa, u holda unga mos 
 funksiyani, 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 
funksiya berilganda esa, 
f
N
 to‘plamni topish mumkin. 
Dastlabki  funksiya  sifatida 
  rangli 
r
r
i
i
i
n
x
x
x
x
x
x
k



...
)
,...,
,
(
2
2
1
1
2
1

  elementar  kon’yunksiyani 
olaylik. 
2 -   t a ’ r i f .  
K
 kon’yunksiyaga mos 
k
N  to‘plam 
 rangli interval deb ataladi. 
O’z-o‘zidan ravshanki, 
 rangli 
N
 interval 
)
(
r

 o‘lchovli yoqni ifodalaydi. 

 
 
 
2 -   m i s o l .  
3
2
3
2
1
1
)
,
,
(
x
x
x
x
x
k


2
1
3
2
1
2
)
,
,
(
x
x
x
x
x
k


1
3
2
1
3
)
,
,
(
x
x
x
x
k

  kon’yunksiyalarga 
)}
1
,
1
,
0
(
),
1
,
1
,
1
{(
1

k
N

)}
1
,
0
,
0
(
),
0
,
0
,
0
{(
2

k
N

)}
1
,
1
,
0
(
),
1
,
0
,
0
(
),
0
,
1
,
0
(
),
0
,
0
,
0
{(
3

k
N
  intervallar 
mos keladi. Bu intervallar mos ravishda 2, 2 va 1 rangli, hamda va 1 o‘lchovli yoq (qirra), 1 o‘lchovli 
yoq (qirra) va 2 o‘lchovli yoqdir. ■ 
Agar 
)
,...,
,
(
)
,...,
,
(
)
,...,
,
(
2
1
2
1
2
1
n
n
n
x
x
x
h
x
x
x
g
x
x
x
f


 bo‘lsa, u holda 
1) 
f
g
N


f
h
N


2) 
h
g
f
N
N
N


 
bo‘ladi. 
Umuman  olganda,  agar 
D
x
x
x
f
n

)
,...,
,
(
2
1
  va 
s
K
K
K
D




...
2
1
  bo‘lsa,  u  holda 
yuqoridagi  xossalarga  asosan 
f
k
N
N
i

 
)
,...,
2
,
1
(
s

  va 
s
k
k
k
f
N
N
N
N



...
2
1

,  ya’ni 
 
funksiyaga 
f
N
 to‘plamning  N
k
1
,  N
k
2
, ... , N
k
s
 intervallardan iborat qobiq mos keladi va har bir 
N
k
1
,  N
k
2
,..., N
k
s
 intervallardan iborat 
f
N
 to‘plamning qobig‘iga 
D
 diz’yunktiv normal shaklda 
ifodalangan 
 funksiya mos keladi. 
Demak,  mantiq  algebrasining  har  bir 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
  funksiyasiga  bitta 
f
N
 
to‘plamning 
n
k
k
k
N
N
N
...,
,
,
2
1
  intervallardan 
)
(
f
k
N
N
j

  iborat  qobig‘i  va,  aksincha,  har  bir 
f
N
  to‘plamning 
n
k
k
k
N
N
N
...,
,
,
2
1
  intervallardan  iborat qobig‘iga  bitta 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
  funksiya  mos keladi,  ya’ni 
f
N
 
ning qobig‘i bilan 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 funksiya o‘rtasida o‘zaro bir qiymatli moslik bor. 
3 -   m i s o l .  Ushbu  bobning 2- paragrafidagi 1-  jadval  bilan  berilgan 
)
,
,
(
3
2
1
x
x
x
f
 funksiya 
uchun 
3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
D






1
3
2
2
x
x
x
D


 
diz’yunktiv normal shakllar topilgan edi. Bu DNShlarga 
)}
1
,
1
,
1
(
),
0
,
1
,
1
(
),
1
,
0
,
1
(
),
0
,
0
,
1
(
),
0
,
0
,
0
{(

f
N
 
to‘plamning quyidagi ikkita qoplamasi mos keladi: 
1- shakl 
1
x
)
0
,
0
,
0
(
 
2
x
)
0
,
0
,
1
(
)
0
,
1
,
1
(
)
0
,
1
,
0
(
)
1
,
0
,
0
(
3
 
)
1
,
1
,
0
(
)
1
,
1
,
1
(
 
)
1
,
0
,
1
(

 
 
 
5
4
3
2
1
k
k
k
k
k
f
N
N
N
N
N
N






,
2
0
1
0
k
k
f
N
N
N


 
bu  yerda 
)}
0
,
0
,
0
{(
1

k
N

)}
0
,
0
,
1
{(
2

k
N

)}
1
,
0
,
1
{(
3

k
N

)}
0
,
1
,
1
{(
4

k
N

)}
1
,
1
,
1
{(
5

k
N

)}
0
,
0
,
1
(
,
)
0
,
0
,
0
{(
0
1

k
N

)}
1
,
1
,
1
(
,
)
0
,
1
,
1
(
,
)
1
,
0
,
1
(
,
)
0
,
0
,
1
{(
0
2

k
N
.  Birinchi  qoplama  beshta  nuqtadan, 
ikkinchisi  esa  qirra  va  ikki  o‘lchovli  yoqdan  iborat.  N
k
i
  intervalning  rangi 
i
  bo‘lsin  (u 
i
 
kon’yunksiyaning rangiga teng). U holda 
r
r
i
i
s



1
 
   
(4) 
qoplamaning rangi deb ataladi. 
Mantiq  algebrasi  funksiyasini  minimallashtirish  muammosiga  ekvivalent  qoplamalar 
haqidagi  geometrik  masala.  Mantiq  algebrasi  funksiyasi 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
ni  minimallashtirish 
(minimizasiyalash)  muammosiga  ekvivalent  bo‘lgan  qoplamalar  haqidagi  geometrik  masala 
quyidagicha  qo‘yiladi.  Berilgan 
s
k
k
k
f
N
N
N
N



...
2
1

  to‘plamning 
s
k
k
k
N
N
N
,...,
,
2
1
  (
f
k
N
N
j


s
j
,...,
2
,
1

)  intervallardan  iborat  shunday  qobig‘ini  topish  kerakki,  uning 
  rangi  eng  kichik 
bo‘lsin, ya’ni qaralayotgan masala 
min
min
r
r
i
i
s



1
 
 
 
(5) 
topish masalasiga keladi. 
Demak,  mantiq  algebrasi  funksiyasini  minimallashtirish  masalasini  ikki  formada  ko‘rish 
mumkin:  birinchisi  –  analitik  formada,  ikkinchisi  –  geometrik  formada.  Shuning  uchun  adabiyotda 
ikki  til  ishlatiladi:  analitik  va  geometrik.  Ayrim  hollarda  ikki  tilning  kombinatsiyasidan 
foydalaniladi. Masalan, kon’yunksiyani interval va DNShni qoplama deb ataydilar. 
 
Joiz (ruxsat etilgan) kon’yunksiyalar 
Joiz  kon’yunksiya  tushunchasi.  Ma’lumki, 
n
x
x
x
,...,
,
2
1
  o‘zgaruvchilardan 
n
3 ta  elementar 
kon’yunksiya  va 
2
3
n
ta  diz’yunktiv  normal  shakl  tuzish  mumkin.  Masalan, 
3

n
  bo‘lsa,  ya’ni 
3
2
1
,
,
x
x
x
 o‘zgaruvchilardan 
1

1

2

3
 
1
x

2
x

3
x

2
1
x
x

3
1
x
x

3
2
x
x

2
1
x
x

2
1
x
x

3
1
x
x

3
1
x
x
 
3
2
x
x

3
2
x
x

2
1
x
x

3
1
x
x

3
2
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

(1) 
3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x
 
elementar  kon’yunksiya  tuzish  mumkin.  Ammo,  bu  elementar  kon’yunksiyalarning  hammasi  ham 
berilgan  ixtiyoriy 
)
,
,
(
3
2
1
x
x
x
f
  funksiyani  realizasiya  qiladigan  diz’yunktiv  normal  shakllarning 
ifodasida  ishtirok etavermaydi. Shuning uchun  “
n
3 ta kon’yunksiyalarning qaysilari 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 
funksiyaning  DNShda  ishtirok  qiladi?”  degan  masalani  yechishga  to‘g‘ri  keladi.  Buning  uchun, 
birinchi  navbatda, 
f
n
N
\
  to‘plamning  elementlarida  1  qiymat  qabul  qiladigan  kon’yunksiyalarni 
topish kerak bo‘ladi. Masalan, 
z
y
x
z
y
x
z
y
x
z
y
x
z
y
x
z
y
x
z
y
x
f






)
,
,
(
1
 
(2) 
bo‘lsin. U holda 

 
 
 
)}
1
,
1
,
1
(
),
0
,
1
,
1
(
),
1
,
0
,
1
(
),
0
,
1
,
0
(
),
1
,
1
,
0
(
),
0
,
0
,
0
{(
1

f
N
 
(3) 
bo‘ladi. Demak, 1- jadvalga ega bo‘lamiz. 
1- jadval 
Е
N
n
f
\
1
  1 qiymat qabul qiladigan kon’yunksiyalar 
(0,0,0) 
z
y
x
z
y
z
x
y
x
z
y
x
,
,
,
,
,
,
,
1
 
(0,0,1) 
z
y
x
z
y
z
x
y
x
z
y
x
,
,
,
,
,
,
,
1
 
Ikkinchi 
navbatda, 
(1) 
kon’yunksiyalar 
orasidan 
1-jadvaldagi 
kon’yunksiyalarni 
chetlashtiramiz,  chunki 
)
,
,
(
z
y
x
f
  funksiyaga  N
f
1
  ((3)ga  qarang)  to‘plam  mos  kelgani  uchun  1-
jadvaldagi kon’yunksiyalar (2) funksiyani realizasiya qiladigan diz’yunktiv normal shakllar ifodasida 
umuman qatnashmaydi. Bu operatsiya natijasida 
)
,
,
(
1
z
y
x
f
 funksiyani realizasiya qiladigan DNShlar 
ifodasida  qatnashishi  mumkin  bo‘lgan  (qatnashishga  ruxsat  etilgan,  qatnashishga  joiz) 
kon’yunksiyalarga ega bo‘lamiz: 

y

xy

xz 
y

z
x

yz

y
,  z

xyz

z
xy 
(4) 
yz
x

z
y
x

z
y
x

z
y
x

Shunday qilib, 
27
3
3

 kon’yunksiyadan 15tasining berilgan 
)
,
,
(
z
y
x
f
 funksiyani realizasiya 
qiladigan DNShlar ifodasida qatnashishi joiz ekan. 
1 -   t a ’ r i f .   Ixtiyoriy 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
  funksiya  va  unga  mos 
f
N
  to‘plam  berilgan  bo‘lsin. 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
  funksiyani  realizasiya  qiladigan  DNShlar  ifodasida  qatnashishi  mumkin  bo‘lgan 
kon’yunksiyalar, ya’ni 
f
n
N
\
 to‘plamning nuqtalarida 1 qiymatga ega bo‘lgan kon’yunksiyalardan 
tashqari qolgan hamma kon’yunksiyalar joiz kon’yunksiyalar deb ataladi. 
Masalan, (4) dagi hamma kon’yunksiyalar joiz kon’yunksiyalar bo‘ladi. 
Joiz kon’yunksiyalarni topish. 
M i s o l .  Berilgan 
 
 



3
2
1
3
2
1
3
2
1
2
)
,
,
(
x
x
x
x
x
x
x
x
x
f
 
3
2
1
3
2
1
3
2
1
3
2
1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x




 
(5) 
va unga mos   
 
)}
0
,
1
,
0
(
),
0
,
1
,
1
(
),
1
,
1
,
1
(
),
1
,
0
,
1
(
),
1
,
0
,
0
(
),
0
,
0
,
0
{(
2

f
N
 
(6) 
to‘plam berilgan bo‘lsin. 
Joiz kon’yunksiyalarni topish uchun 2- jadvalni tuzamiz. 
2- jadval 
f
n
N
\
 
1 qiymat qabul qiladigan kon’yunksiyalar 
)
0
,
0
,
1
(
 
3
2
1
3
2
3
1
2
1
3
2
1
,
,
,
,
,
,
,
1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
 
)
1
,
1
,
0
(
 
3
2
1
3
2
3
1
2
1
3
2
1
,
,
,
,
,
,
,
1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
 
U holda (1) dagi kon’yunksiyalardan 2- jadvaldagi kon’yunksiyalarni chetlashtirish natijasida 
quyidagi joiz kon’yunksiyalarga ega bo‘lamiz: 
2
1
x
x

3
1
x
x

3
2
x
x

3
2
x
x

2
1
x
x


 
 
 
3
1
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

(7) 
3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x

3
2
1
x
x
x
. ■ 
O’zgaruvchilar  soni 
ta  bo‘lganda, 
n
3   ta  kon’yunksiya  va  ulardan  2
3
n
ta 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 
funksiyani  realizasiya  qilishi  mumkin  bo‘lgan  DNSh  tuzish  mumkinligini  aytgan  edik.  Demak, 
berilgan ixtiyoriy 
)
,...,
,
(
2
1
n
x
x
x
f
 funksiyani realizasiya qiladigan tupikli (minimal) DNShlarni 
2
3
n
ta 
DNShlar  orasidan  izlamasdan,  balki 

2   DNShlar  ichidan  izlash  kerak  degan  natijaga  keldik,  bu 
yerda 
  – joiz kon’yunksiyalar soni. 
Download 1,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish