Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat va sportni o

Adabiyotlar: 

 

1. Jismoniy tarbiya tarixi. Darslik (tarjima), T., «O’qituvchi», 1975. 

2.Abdumalikov R., Eshnazarov J.E., Ajdodlar jismoniy madaniyat tarixini 

o’rganish masalalari, O’quv qo’llanma, T., Matbuot, 1993. 

3.Eshnazarov J., Jismoniy madaniyat va sportni boshqarish. Darslik,  Toshkent, 

“Fan va texnologiya”, 2008. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

43 

5-Mavzu: Rossiya va Sobiq SSSRda jismoniy madaniyat va sport. 

 

Reja: 

 

1. Qadimgi Rusda jismoniy madaniyat (IX-XVII  asrlar). 

2. Rus dvoriyanlari muhitida jismoniy tarbiya. 

3. P.F.Lesgaftning jismoniy tarbiya ta’limi 

4. Rossiyaning Olimpiya harakati yo’lidagi intilishlari. 

5 Jismoniy tarbiya harakatining yangi shakllari va rahbarlik usullari (1917-1941 

yillar).  

 

Eng avvalo e’tirof etish lozimki, jismoniy madaniyat va sport tarixiga doir 

darsliklar (1968 yildagi tarjima), V.V.Stolbov rahbarligi tahriri ostida tayyorlangan, 

keyingi darsliklar (1983, 1989 va boshqa ruscha) birmuncha eskirdi. 

V.V.Stolbov tahriri ostida 2000 yilda nashrdan chiqqan «Istoriya fizicheskoy 

kultur

ы  i sporta» darsligi (uchinchi qayta ishlangan) birmuncha ixcham, voqyealar 

oydinlashgan, so’nggi yillardagi o’zgarishlar, dalillar oddiy qilib bayon etilgan.  

Eradan avvalgi IV-III asrlarda  shimoliy rus xalqi mehnat va turmushda 

chang’idan ko’p foydalangan. Sibir va Uzoq Sharq xalqlari yugurish, nayza uloqtirish, 

boltani mo’ljalga otish, eshkak eshish, ayiq o’yinlari va jismoniy harakatlarning boshqa 

turlari bilan  mashg’ul bo’lishgan. 

Qadimgi slavyanlarning jismoniy mashqlari va turli xil o’yinlari alohida ajralib 

turgan. Sharqiy slavyanlar xalqlari quldorchilik tuzumini deyarli boshdan 

kechirmaganlar. Ular chorvachilik, yer haydash, ovchilik, mayda hunarmandchilik bilan 

shug’ullanganlar. 

Qadimgi slavyanlarda qizlarni onalar, o’g’il bolalarni esa otalar tarbiyalashgan. 

Har bir o’g’il bolaning jangchi bo’lishi uchun tayyorlanishi kuzda tutilgan. Tarbiya ikki 

yoshdan boshlanib, bola to’rt yoshga yetganda, uni otga o’tqazganlar. 10 yoshga to’lgan 

bolalar qilichbozlik qilib, barcha hunarlarni yaxshi egallagan.  

Slavyanlar Volga, Dnepr daryolari va Qora dengizda suzish, eshkak eshishni 

yaxshi o’rganishgan. Sharqiy slavyan xalqlar o’zlarining an’analari va marosimlarida 

«Ayiq jangi», «Ho’kiz bilan olishuv», «Ovda» kabi o’yinlarni ijro etishdi. 

Ta’kidlash lozimki, Rossiyaning madaniyati hamda jismoniy tarbiyasi davrlar 

o’tishi bilan  rivojlangan. Bu Oktyabr inqilobidan keyin (1917) ham  u bevosita 

Rossiyada va mustamlaka mamlakatlarida (Kavkaz, Markaziy Osiyo, Boltiq bo’yi va 

h.k.) davom ettirildi. Rossiya Federasiyasi va Sobiq SSSRning jismoniy tarbiya va sport 

tarixi bir hisoblanadi. Shuning uchun Rossiya Federasiyasi va Sobiq SSSR jismoniy 

tarbiya va sport tarixi birgalikda ifoda etildi.