Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat va sportni o

jismoniy tarbiya va sport.  

Osiyo, Amerika va Shimoliy Afrika mamalakatlarida qadimgi an’analarning uzoq 

saqlanishi bu hududlarda feodal tuzumi va jismoniy madaniyatning sekin rivojlanishiga 

olib keldi. Shunday bo’lsa-da, eski an’analar zamirida yangi an’analar paydo bo’la 

boshladi.  

Osiyo mamlakatlari. O’rta  asrlarda qadimgi jismoniy madaniyat tajribalari 

Hindistonda keng tarqaldi. Bunda kurash, kamondan o’q otish, yugurish, ot o’yinlaridan 

foydalanildi. Milliy raqslar bilan birgalikda xatxa-yog (hind gimnastikasi,) ya’ni 

gavdaning harakat me’yorlari, marosim  (ritual) o’yinlari va boshqalar ommalasha 

boshladi. 

Xitoy.  Dehqonlarning «sariq belbog’lar» deb atalgan mashg’ulotlari   III-V 

asrlarda davom etib kelgan. Bunda qurolsiz jang usullari avjiga chiqqan. Chunki 

hukmdorlar aholidan qurollarni yig’ib olgan va ularni ishlatishni ta’qiqlagan edi. VI asrda 

Xitoy gimnastikasi (ushu) tez rivoj topdi. Bunda qo’l va oyoqlarni ishlatib jang qilish, 

kaft va uning qirralari bilan urish amalga oshirilgan.  Min sulolasi hukmronligi davrida 

ushu keng rivojlangan edi.  Unda 20 xildan ortiq qurollar va tayoqlar qo’llanilgan. Lekin 

o’q otish qurollarining paydo bo’lishi bu turlar taraqqiyotini ancha pasaytirdi. Shunga 

qaramasdan, ushu mashqlaridan davolash maqsadida foydalanish davom etgan. Xitoyda, 

shuningdek, ot ustida chavgon yugurish va hindlarga xos xatxa-yog buyicha musobaqalar 

o’tkazilib turilgan.  

Yaponiya.  O’rta asrlarda Yaponiyada jismoniy madaniyatning rivojlanishi 

Samuraylar institutining tashkil etilishi bilan bevosita bog’liqdir. Samuraylar mayda 

dvoryanlarning harbiy-feodal tabaqasi bo’lib, ularning jismoniy tarbiya tizimi (busido) 

xilma-xil kurash turlari: sumo, jiu-jiyts va karate, bitta yoki ikkita  qilich – kendo bilan 

jang  qilish san’ati, nayza ishlata bilish (noginata), piyoda va otda yugurishda kamondan 

o’q  otish, marosim bellashuvlar, turli xil to’p o’yinlari kabi mashqlarni o’ziga 

mujassamlashtirgan. 

---

 

17