Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti

II.2. Bolalarda tarbiya jarayonida estetik tasavvurlarni shakllantirish va 
shaxs rivojlanishida ta’sir ko’rsatuvchi omillar 
Bolalarda estetik tasavvurlarning shakllanishi ular “arsenali”dagi faoliyat 
turiga ham bog’liq. Mustaqil fikrlash genezisining tahlili tasviriy faoliyatini 
mustaqil fikrlashda odamning keyinchalik insonning ichki ruhiyatiga tadrijiy- 
fiziologik jihatidan eng yaqin faoliyat ekanligini anglash oson. Fikrlab ko’raylik. 
Ulg’ayayotgan bola ongidagi dastlabki fikrlar avval tavirlar vositasida bayon 
etiladi. 
Bu qalam, ruchka, flamasterda bajarilgan turli chiziqlar, bo’yoqlardagi turli 
surtmalar tarzidagi kichik lavhalar, fikrlar tasviridir. Faqatgina oddiy ko’z bilan 
maxsus yo’naltirilmagan nigoh esa bu fikrlarni “o’qiy olmaydi”. Chunki bu fikr 
“boshqa tilda bitilgan”. Bolalarning eshitgan ertaklari, ko’rgan multfilmlari o’z 
imkoniyatlari darajasida illyustratsiyalar ishlashi fikr bildirishning, anglashning bir 
shaklidir. 
Bolalarda estetik tasavvurlarni shakllantirish mazmunini belgilashning 
didaktik asoslari, bu jarayonda ota-ona va farzand munosabatlarining o’rni tadqiq 
etiladi. Bu borada sharqona tarbiya uning yillar mobaynida islomiy axloq qoidalari 
asosida tarkib topib borgani tarixdan ma’lum. Qur’oni Karim oyatlari, Payg’ambar 
alayissalom hadislari, ulamo va hukamolarning hisoblari tarbiyamizning manbai 
bo’lib xizmat qiladi. Islomiy tarbiya musulmonlar hayotining barcha jabhalarini 
qamrab olgan. 
Islomiy tarbiya bolani yetti jihatdan tarbiyalashni maslahat beradi. Bular 
sog’liq va badan tarbiyasi, axloqiy tarbiya, estetik tarbiya, aqliy tarbiya, vijdoniy-
nafsoniy tarbiya, diniy-ruhiy tarbiyadir
20
. 
Rasullilloh (s.a.v): “Farzandlaringizni izzat-ikrom qilish bilan birga, 
tarbiyasini odobini ham yaxshilanglar!” – deganlar. Shu bilan birga, “Hech bir ota 
o’z farzandiga axloq-odobdan meros qoldirmaydi”, deb tarbiyada ota-onaning 
rolini belgilab o’tganlar. 
20
Abdulla Avloniy “Istiqlol fidoiylari “Sharq” Toshkent 1993-yil 

---

50 
Islomiy (sharqona) tarbiya barcha mo’min-musulmonlarni nihoyatda xush 
xulqli, shirin so’zli, oliy janob bo’lishga da’vat etadi. 
Bir rivoyatda yaxshi tarbiya ko’rganning o’nta nishonasi sanab o’tiladi. 

1.Xalq to’g’ri deb topgan narsaga noto’gri deb qaramaslik. 

2.O’z nafsiga insof berishni so’rash. 

3.Boshqalardan ayb qidirmaslik. 

4.Birovda yomonlik sodir bo’lsa, uni yaxshilikka yo’yish. 

5.Agar gunohkor uzr so’rasa uning uzrini qabul qilish. 

6.Hojatmandlar hojatini chiqarish. 

7. El g’amini yeyish. 

8.O’z aybini tan olish. 

9.El bilan ochiq yuzli bo’lish 

10.Odamlar bilan shirin muomalada bo’lish.