Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

23.Tajriba  -    obyektlar  va  hodisalarni  o’rganishning  shunday  usuliga  aytiladiki,  bunda 
biz  ularning  tabiiy  holatiga  va  rivojiga  aralashamiz,  ular  uchun  sun’iy  sharoitlar  yaratamiz, 
qismlarga ajratib boshqa obyektlar va hodislar bilan bog’lanishlar hosil qilib tadqiq etamiz. 
23.Taqqoslash  –  o’rganilayotgan  obyektlarning  o’xshashlik  va  farqlarini  fikran 
ajratishdan iborat. 
24.Taqqoslashni qo’llashga talablar- 
1.Biri-biri bilan ma’lum bog’lanish va aloqalarga ega obyektlarni taqqoslash lozim, ya’ni  
ma’noga ega bo’lishi talab etiladi.  
2.Taqqoslash  reja  asosida  amalga  oshirilishi  kerak,  ya’ni  taqqoslash  o’tkazilayotgan 
bosqichlar, xossalar aniq belgilanishi zarur. 
 3.  Matematik  obyektlarni  bir  xil  xossalari  bo’yicha  taqqoslash  to’la  bo’lishi,  ya’ni 
oxirigacha yetkazilishi lozim.  
25.Analogiya-taqqoslanayotgan 
obyektlarning 
xususiy 
xossalari 
(belgi-lari) 
o’xshashligiga asoslangan tasdiq bo’lib tahlil qilish natijasida hosil qilinadi.  
26. Analiz va sintez tadqiqot usullari-   matematika o’qitishda turli shakllarda  namoyon 
bo’ladi: masalalar yechish usuli, teoremalarni isbotlash usuli, matematik tushunchalar xossalarini 
o’rganish usuli va xokazo. 
27.Analiz ikki xil shaklda “filtr” shaklida- masalani yechayotgan kishi tasodifiy ravishda 
yechish usulini izlab birin-ketin mavjud usullarni qo’llab ko’radi.  
28.Analiz  sintez  orqali  qo’llanilishi-  aylanaga  tashqi  chizilgan  teng  tomonli  uchburchak 
perimetri    bu  uchburchakka  ichki  chizilgan  teng  tomonli  uchburchak  perimetridan  ikki  marta 
katta  ekanligini  isbotlashni  qaralsa.  Avvalo  AOS  uchburchak  qaraladi  va  A
1
S
1
  bu  uchburchak 
o’rta  chizig’i  ekanligi  ibotlanadi,  so’ngra  esa  xuddi  shunday  ichki  chizilgan  uchburchak 
tomonlari  yarmiga  teng  ekanligi  isbotlanadi.Demak,  bulardan  tashqi  chizilgan  uchburchak 
perimetri ichki chizilgan uchburchak perimetridan ikki marta katta ekanligi kelib chiqadi. 
29.Umumlashtirish-  obyektlar  to’plamiga  tegishli  va  bu        obyektlarni  birlashtiruvchi 
birorta xossa fikran ajratiladi. 
30.  Umumlashtirishda-  a)  obyekt  biror  o’zgarmasni  o’zgaruvchi  bilan  almashtirish( 
uchburchakni  ko’pburchak  bilan);  b)  o’rganilayotgan  obyektga  qo’yilgan  cheklashni  olib 
tashlash( masalan, birinchi chorakdagi burchakni ixtiyoriy burchak bilan) usullari qo’llaniladi. 
 31.Maxsuslashtirish- o’rganilayotgan obyekt xossalari to’plamidan birorta xossa fikran 
ajratishdan iborat..