Alimova shahnoza maqsudovna xorazm (qipchoq) shevasining leksik-grammatik xususiyatlari

Tadqiqotning maqsad va vazifalari. 
Dissertatsiyamizning asosiy 
maqsadi Xorazm qipchoq shevalari leksikasining tarkibini leksik-semantik 
xususiyatlarini, uning etimologik asoslarini, shakl va ma’no xususiyatlarini 
o‘rganishdan iborat. Ushbu maqsadni o‘rganish uchun tadqiqotimiz oldiga 
quyidagi vazifalarni qo‘ydik:
1. Xorazm qipchoq shevalarining leksik-semantik xususiyatlarini 
o‘rganish. 
2. Leksemalarning shakl va ma’no qirralarini o‘rganish. 
3. Sheva elementlarining hududiy rang-barangligini, xususan, Yangibozor 
va Gurlan tumani vakillari shevasining o‘ziga xosligini ko‘rsatib berish.
1
Ишаев А. Қорақалпоғистондаги ўзбек шевалари. «Фан», Тошкент, 1977. 

---

5 
4. Ularni qardosh va qardosh bo‘lmagan tillardagi holatlari bilan qiyosan 
o‘rganish. 
Tadqiqotning metodlari va materiali. 
Tadqiqot ishimizning oldiga 
qo‘yilgan asosiy maqsadga erishish va uni amalga oshirishda turlicha jumladan, 
qiyosiy, qiyosiy-tarixiy, tavsifiy metodlarga murojaat qilindi. Tadqiqot xarakteriga 
ko‘ra, imkon qadar areal o‘rganishdan iborat. Tadqiqotimizning materiali suhbat, 
so‘rov asosida to‘plangan ma’lumotlardan iborat.
Bundan tashqari, ishda UrDU Filologiya va san’at fakulteti talabalarining 
har yili o‘tkaziladigan folklor dialektologik ekspeditsiyalari davrida to‘plangan 
materiallaridan ham foydalanildi.
Ishimizning metodologik asoslarini Xorazm vohasi shevalari bo‘yicha 
tadqiqotchilari olib borgan F. Abdullayev, Sh. Shoabdurahmonov, X. Doniyorov, 
O. Madrahimov, A. Ishayev, Z. Do‘simov, M. Bo‘ronov, Y. Jumanazarov, X. 
Boboniyozov, Y. Ibrohimov, Y. Bobojonov, R. Yo‘ldoshev kabi tilshunos 
olimlarning ishlarida ilgari surilgan g‘oyalar, asosiy fikrlar, qarashlar tashkil 
qiladi.
Tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati. 
Xorazm qipchoq shevalari
leksikasini nazariy asosda tadqiq etish o‘zbek shevalari haqida yaxlit nazariy fikr 
bildirish, shevalardan keyingi yillarda paydo bo‘lgan o‘zgarishlarni qayd qilish, 
shuningdek Xorazm vohasidagi o‘zbek shevalarining mukammal lug‘atini tuzish 
bo‘yicha muhim manbalardan biri bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Bundan tashqari tadqiqotimizdan o‘zbek dialektologiyasi bo‘yicha 
qo‘llanmalar yaratishda, o‘zbek xalq shevalarining mukammal lug‘atini yaratishda, 
bitiruv malakaviy ishlar yozishda va tanlanma fanlarni o‘qitishda asosiy manba 
sifatida foydalansa bo‘ladi. Bularning barchasi ishning amaliy ahamiyatini 
belgilaydi.