Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

Kosmik nurlarning 27 sutkali variasiyalari. 
Kosmik nurlarning 27-sutkali variasiyalarini aniqlash va o’rganish shuning 
uchun ham qiziqarliki, bunday variasiyalar, quyosh sirtining ma’lum meridianlarida 
aktiv sohalar borligi va bu sohalarning o’zgarishi hamda quyoshning o’z o’qi atrofida 
aylanganligi uchun hosil bo’ladi, shuning uchun bunday variasiyalar quyosh aktivligi 
siklini aks ettiradi. 27-sutkali variasiyalarning davri, quyoshning o’z o’qi atrofida 
aylanishi davriga teng bo’lib, yer sathining barcha kengliklarida kuzatiladi, bundan 
variasiyalar yuqori energiyali zarralar tomonidan hosil qilinganligi kelib chiqadi. 
27-sutkali variasiyalarni kuzatish va o’rganishga doir juda ko’p ishlar chop 
etilgandir. Ko’rsatilishicha quyosh aktivligi minimal bo’lgan yillarda, bunday 
variasiyalar to’la yo’qolsa, aktivlik maksimal bo’lganda paydo bo’ladi va 

0,6-1% 
amplitudaga ega bo’ladi. 27-sutkali variasiyalar sutkali variasiyalarga bog’liqdir, 
ya’ni sutkali variasiyalarning amplitudasi 27 kunlik takrorlanishiga egadir. 
Shuning uchun 27-sutkali variasialarning bir qismi kosmik fazoning chegaralangan 
sohasidagi elektromagnit sharoitlarning o’ zgarishi natijasida vujudga kelgan 
bo’ lishi mumkin. Shuning uchun bunday variasiyalarning o’ rganilishi amaliy 
masalalarni yechishda katta ahamiyatga ega bo’ lishi mumkindir. Oxirgi 
yillarda 
o’ tkazilgan 
izlanishlarning 
ko’ rsatilishicha, 
o’ rganilayotgan 
variasiyalarning amplitudasi o’ zgaruvchan, ya’ ni quyosh aktivligiga bog’ liq, 
bundan tashqari 27-sutkali variasiyalarning davri ham quyosh aktivligiga 
bog’ liq ravishda o’ zgaradi. 
16-chi rasmda Samarqand neytron supermonitorida qayd etilgan 
eksperimental natijalari ko’rsatilgan bulib, bunda 1990 yil fevral-iyun oylarida 
aniklangan neytron komponentasi intensivligining o’zgarishi ko’rsatilgandir. Bu 
o’zgarishning ko’zga tashlanadigan asosiy xususiyati shundan iboratki, bu davr 
mobaynida intensivlikning uch marotaba pasayishi vujudga kelganligi ko’rinib 
turibdi. 
июн 
май 
апрел 
Ойлар 
март 
%
o
I
I

Расм 16. Нейтронларнинг санаш тезлигини 1990 йил феврал-июн ойларидаги 
ўзгариши 
0 
- 2 
- 4 
- 6 
- 8 
- 10 

---

118 
Расм 17. Космик нурларнинг нейтрон компонентасининг гармоник периодограммалари. 
а) сентябр 1995 йилдан август 1996 йилларда љайд этилган натижаларга кўра ќисобланган. 
б) синиљ чизиљ.- феврал-июнь 1990 йилда олинган натижаларга кўра ќисобланган. 
туташ чизиљ. - сентябр 1991 йил - июн 1992 йилларда љайд натижаларга кўра ќисобланган 
4