Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Сайѐранинг “янги геосиѐсий тузилмаси” ѐндашуви: 
Жаҳон 
системаси ва унинг геосиѐсий тузилмасига бу ѐндашув миллий, 
цивилизация ва ижтимоий ѐндашувлардан тубдан фарқ қилади. Бу 
ѐндашувнинг моҳияти шундан иборатки, сайѐранинг глобаллашуви 
ва жаҳонда алоҳида таъсир кучи билан ажралиб турадиган 
геосиѐсий акторларнинг кўпайиб бораѐтгани геосиѐсий кучларни ва 
инсониятнинг таъсир марказларини геоиқтисодий ва трансмиллий 
омилларга қарам вазиятга солиб қўйди. 
Жаҳонга шаклланаѐтган янги геосиѐсий макон сифатида 
қарайдиган бу ѐндашувга мувофиқ, 
жадал ривожланаѐтган 
постиндустриал Шарқ ва юксак даражада ривожланган Ғарбнинг 
трансмиллий корпорациялари бир мамлакат доирасидан чиқиб, 
бутун жаҳон бўйлаб, ўзининг таъсир марказларини бунѐд этади. 
Бу эса жаҳон геосиѐсий тузилмасини шакллантиришга буткул 
янгича ѐндашувни тақозо қилади. 
Бу ѐндашувга мувофиқ, жаҳон тўртта янги геосиѐсий маконга 
бўлинади. Булар – 
постиндустриал Шимол, юксак даражада 
индустриал ривожланган Ғарб, жадал ривожланаѐтган Шарқ ва 
тараққиѐти ноиндустриал турда бўлган ва жаҳоннинг хом ашѐ 
базасига айланган Жануб. 
Мавжуд тафовутларига мувофиқ, бу ѐндашув жаҳоннинг янги 
геосиѐсий системасини иккита асосий таъсир доирасига бўлади: 
- етакчи давлатларнинг бошлиқларининг “Катта Еттилик” 
(Россия қўшилганидан кейин у “Катта Саккизлик”ка айланди) 
типидаги олий даражадаги учрашувларида қабул қилинадиган 
муҳим стратегик қарорлар;
- марказлашган геосиѐсий минтақаларнинг кўпдан-кўп суверен 
майда давлатларга парчаланиб кетиши ва жаҳонда улар геосиѐсий 
ролининг ошиши (СССР ва Югославиянинг қулаши, Фаластин 
давлатининг барпо этилиши ва ҳ.к.). 
8.2. Жаҳон геосиѐсий тузилмасининг даврлари