Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

“Поссибилизм” назарияси
– Француз олими Видаль де ла 
Блашнинг геосиѐсий таълимоти. Унга кўра, инсон давлатни энг 
мақбул даражада ривожлантириш учун табиатнинг “мудроқ 
энергияси”дан (географик ҳолатидан) фойдаланиши мумкин. Реал 
мамлакатдан фарқли ўлароқ, “мумкин бўлган” давлатнинг ўз 
табиий ва социомаданий кодидан самарали фойдаланиши ҳақидаги 
тасаввурлардан 
иборат. 
Поссибилизм 
геосиѐсий 
ғояларни 
ривожлантиришда муҳим роль ўйнади, анъанавий геосиѐсатнинг 
географик детерминизмни енгиб ўтишига кўмаклашди. 
 Постиндустриал жамият
– Индустриал жамият ўрнига 
келадиган 
ижтимоий-сиѐсий 
тузилма. 
Бундай 
жамиятда 
интеллектуал капитал саноат капиталидан, ҳаѐт сифати қийматлари 
бўлса – моддий даражадан устун бўлади.
Постиндустриал жамият назарияси
– Индустриал жамият ва 
иқтисодий 
ўсиш 
босқичлари 
концепцияларини 
янада 
ривожлантирган назария. Бу ерда иқтисодиѐтда хизмат соҳаси 
устун аҳамиятга эга бўлади, университет ва тадқиқот марказлари 
янги жамиятнинг муҳим ташкилотларига айланади. Ҳокимият 
капиталистик олигархия ва корпорациялардан қарор қабул 
қилишнинг янги технологиясига эга бўлган технократ элитанинг 
қўлига ўтади. Постиндустриал жамиятда мулкчилик табиати ишлаб 
чиқариш воситасига ўзгаради. Анъанавий хусусий мулк ўз 
аҳамиятини йўқотади, унинг ўрнини шихснинг ақлий меҳнатига 
асосланган интеллектуал мулк олади. 

---

486 
 Постмодерн
– Постмодерн (аксилутопиялар) даври. Бунда 
маргинал ҳолат (макон, кишилар, тоифалар, маданиятлар, 
иқтисодий соҳалар) диққат марказида бўлади. Постмодерн даврида 
тамаддунлараро мулоқот ва халқларнинг ўзаро таъсири кенгаяди, 
турли анъаналар бир-бирига яқинлашади. Ўтмишни келажак билан 
алмаштирадиган авангардизмдан фарқли ўлароқ, постмодернизм 
ўтмишга келажак аломатларини “ѐпиштиради”. Постмодернизм 
даврида охирзамон ҳиссиѐти имманент тафаккурни кучайтиради, 
инсоннинг ички ва ташқи дунѐси, цивилизациялараро, океанлараро 
ва қитъалараро, атмосфера ва биосфера орасидаги маргинал 
(чегара) ҳолат бу тафаккурнинг марказида туради.