Algoritmlash p65. p65

Ko‘rsatm a
A  [5  litr]
B  [8 litr]
0
0
A  ni to ‘ldir
5
0
A  dan  B  ga  quy
0
5
A  ni to ‘ldir
5
5
A  dan  B  ga  quy
2
8
B  ni  bo‘shat
2
0
A  dan  B  ga  quy
0
2
A  ni to ‘ldir
5
2
A  dan  B  ga  quy
0
7
A  ni to ‘ldir
5
7
A  dan  B  ga  quy
4
8
Eng  so‘nggi  holat:  A idishda  — 4  litr  suv.
Endi  har  bir  ko‘rsatmani  alohida  va  boshqalaridan  mustaqil 
osongina tekshirish mumkin.  Masalan,  4-ko‘rsatmani tekshiramiz. 
Uni  bajarilishidan  avval  har  bir  idishda  5  litrdan  suv  bor  edi; 
demak,  A  idish  to ‘la,  B idishda  esa  3  litr hajmdagi bo ‘sh joy bor. 
Bundan  kelib  chiqadiki,  A  dan  B ga  3  litr  suv  quya  olamiz,  A  da 
esa  2  litr  suv  qoladi  va  B  idish  to ‘ladi  (ya’ni,  undagi  suv  8  litr 
bo‘ldi).
2.6-m ashq
Algoritmni  hamma  qadamini  tekshirib  chiqing.
34

---

2.10-m asala
Uchta ritsar uchta qurolbardorlari bilan daryo bo‘yiga kelishdi. 
Daryo  bo‘yida  ikki  kishi  suza  oladigan  qayiqchani  topib  olishdi. 
Har  bir  qurolbardor  xo‘jayiniga  shunchalik  sodiqki,  u  boshqa 
ritsarlar  bilan  xo‘jayinisiz  yolg‘iz  o‘zi  qirg‘oqda  qolishga  yoki 
qayiqda  suzishga  rozi  bo ‘lmayapti.  Lekin  ular  yakka  o ‘zi  yoki 
boshqa  qurolbardorlar  bilan  qolishga  rozi.  Olti  kishilashib  ular 
daryoni  qanday  suzib  o ‘tishadi?
Bu  masaladagi  Ijrochi  uchun  ko‘rsatmalar  tizim ini  ishlab 
chiqing.  Shu ko‘rsatmalar tizimida masalaning yechimini beruvchi 
algoritmni  tuzing.  Algoritmni  bajarilishidagi  holatni  ifodalovchi 
jadval  tuzing  va  uni  to ‘ldiring.
Quyidagi  uch  qoidaga  amal  qilinishi  kerakligini  eslatib 
o ‘tamiz:
•  qayiq ikki kishidan  ortig‘ini ko‘tarmaydi;
•  qayiqda  qurolbardor begona  ritsar bilan  qolishi  mumkin 
emas;
•  agar  qirg‘oqda  qurolbardor  bilan  begona  ritsar birga bo ‘lsa, 
u  holda bu  qurolbardorning  ritsari  ham  shu  yerda bo‘lishi 
shart.
Birinchi ikkita qoidaning bajarilishini nazorat qilib turish uchun 
algoritmni ko‘rish  kifoya.
Lekin  oxirgi  qoida  buzilmaganiga  ishonch  hosil  qilish  uchun 
jadval  kerak  bo‘ladi.
Malakali dasturchilar dastur yozayotganda ichiga dastur holati 
haqidagi  tasdiqlarni joylashtirishadi.  Ular  dasturda  talab  qilinga- 
nidek,  ishlayotganiga  ishonch  hosil  qilishga  yordam  beradi  va 
dasturning  to‘g‘riligini  isbotlashga  imkon  beradi.
Ba’zan  bu  malol  keladigandek  tuyuladi.  Lekin  dasturchilar 
mehnati eng hurm atli ishlardandir.  Hozirgi kunda kompyuterlar 
samolyotlar  va  atom  elektrstansiyalarni  boshqarmoqda,  vrach- 
larga  jarrohlik  operatsiyalarida  yordam  bermoqda,  juda  ko‘p 
har  xil  m uhim   ishlarni  bajarmoqda.  Inson  va  insoniyatning 
hayoti,  atrof-muhitning holati,  sarflangan ulkan mablag‘larning 
natijasi kompyuterlarning ishi bilan bog‘liq ekan,  undagi dastur- 
lar  to ‘g‘ri  ishlayotganiga  ishonch  hosil  qilish  shart.  Bunday 
ishonch  hosil  qilishning  eng  m ukam m al  usullaridan  biri  — 
dasturlash  fanidir.
Yuqorida keltirilgan mashq va masalalarni yechib, ya’ni yechish 
algoritmining  ko‘rsatmalarini yozib  chiqib,  bu  algoritmlar chiziqli 
ekanligini ko‘rishingiz mumkin.
35

---

Ijrochi  Baqa
Gorizontal to ‘g‘ri  chiziq  o‘tkazamiz va unda bir xil  masofada 
1  dan  n  gacha  tartiblangan  ellipsli  nishonlar joylashtiramiz  (2.5- 
rasm). Ellipsli nishonlar suv ustida turgan nilufar barglarini bildiradi. 
Bu barglar ustida  Ijrochi  Baqa  ovqatlanadi.  Baqani bundan  keyin 
B  harfi  bilan  belgilaymiz.
схзо-оооо-