Aldangan Ayselning tavbasi

 

Har umidim yarim 

Men o’ta omadsiz insonman. Hayotdagi har orzuyim yarim yo’lda so’ngandek, bunisi 

ham chala qolgandi. Uzoq cho’zilgan va’zdan zerikdim. Aminaning dadsi to’g’ri gaplarni 

gapirardi. Ammo bularning hech biri meni qiziqtirmasdi. Mening qorong’u hayotim 

bunaqa gaplar bilan oydinlashib, yangidan boshlanishga tayyor emasdi. Mendek 

qayg’uga ko’milgan inson osonlikcha ruhan poklanib, shukr aytolmaydi, birovga 

tashakkur bildirolmaydi. Zerikdim. Aminaning dadasi zerikkanimni sezgach, o’rnidan 

turib, xonaga o’tdi. Bizni yolg’iz qoldirdi. Hayotimdagi dovullar, otash-alangali azoblar 

lazzalanib, huzurlanishga to’sqinlik qilardi. Bu insonlarning hatto nazokati ham meni 

zariktirardi. Huddi davo istab bog’langan katta yara ataylab og’ritilib, qonatilgandek ham 

so’zlar ham menga botar, og’ir tuyulardi. 

Litsey yillarida meni alangalatgan, zafarlarga boshlagan o’qituvchilarimizdan biri 

matematika muallimi Bilol Bey edi. Menga ko’p mehribonchiliklar ko’rsatdi, 

ko’maklashdi. Bir safar ayoli bilan birga keldi. Meni boshdan oyoq kiyintirishdi. Ayoli ham 

o’qituvchi, og’ir, bosiq, hijobli ayol edi. Ayoli mening dindan yiroqligimni bilgach, menga 

“O’zini qidirgan odam” nomli bir kitob berdi. Muallifi kimligini eslolmayapman. 

-O’qi, ko’p foydalanasan, -dedi. Bu kitobda Alloh, oxirat va shunga o’hshash mavzular 

ilmiy dalillangan. O’qisang, shubhalaringga javob topasan. 

O’qidim ham, ammo chiday olmadim. Keyin nima qildim, bilmayman. O’qituvchim Bilol 

Bey menga bir yil davomida matematikadan dars berdi. Bilimimni oshirdi. Meni 

muvaffaqiyatlarfa havaslantirdi. Endi men ham bilib olgandim. O’qishni muvaffaqiyat 

bilan tugataman va meni kamsitgan, hafa qilgan kishilardan qasos olaman. Jiddiy 

o’qishga kirishdim. Aminaning dadasi yordamida bir kunlik reja tuzdim va o’zimni dars 

tayorlashga mahkum qildim. Qisqa vaqt ichida o’zgarish sezilib, o’qituvchilarim 

muvaffaqiyatlarimni tan ola boshlashdi. Yotoqxonada mudir otamiz, litseyda esa diraktor 

bizlardan yutuqlar kutishayotganini aytishdi. Uninchi yo’l o’lim yo’li edi. Agar 

universitetga kira olmasam, yotoqxonadan chiqarib yuborishadi. To’g’ri, yaxshi muhit 

emas, ammo, ko’chada qolishdan yaxshi. Ko’chada hozirgi “och qahqirlardan” ham 

---

battarlari yo’limni to’sib, har biri bir yonimdan tishlab tortishi mumkin. Shu bois o’zo’zimcha 

qaror qildim:”Yo universitetga kiraman yo o’zimni-o’zim o’ldiraman”. Bu 

qarorimdan yotoqxonadagi o’rtoqlarim, o’qituvchilar kulib qo’yishdi. Adashgan bir 

menman-mi? Hay jonim-a. Omad qayerda-yu, sen qayerda? Ko’raverasiz… 

Menga yordam qilgan insonlar sog’ bo’lishsin. Matematika o’qituvchisi, uning ayoli, 

Amina va uning dadasi. Meni yutuqqa erishsin deb nimalar qilishmadi. 

Yana charchadim, xojam. Men boshqa narsani o’ylayapman, qalamim boshqa narsani 

yozyapti. Biroz dam olaman. Uddalay olsam, oqshomda ko’risharmiz… 

Bu hayajonli hayot qissasiga biz ham bardosh berolmasdik. Qarshimizda diqqat bilan 

o’qilishi kerak bo’lgan uzundan-uzun bir maktub bor edi. Sokin va toza fikr bilan izohlash 

va zarur o’rinlarini tafsilotlari bilan kichraytirish uchun tanaffus qildik. Nonushtadan 

keyin dam oldik. Yakshanba kuni yagona ishimiz shu bo’ldi. Ayolim bilan faqat shu 

maktub haqida suhbatlashamiz. Qilingan xatolar, fidokorliklar, yaxshi niyatlar va 

qizimizning so’zi bilan aytsak “och qashqirlar” ko’z oldimizdan o’tardi. Maktubda bitilgan 

hayot suroni bir kishining emas, go’yo butun jamiyatning xatolari va nuqsonlarini ochib 

berardi. Ortiqcha vaqtimiz yo’q. O’qish uchun sabrsizlanyapmiz. Nihoyat, ish stulidamiz 

va qarshimizda turgan maktub. Kelgan joyimizdan davom ettiramiz. 

Bugun ham hamshiralarni yonimdan haydadim. Ukol qilishdi, dorilarni oldim. Bo’shagan 

shishalrni to’ldirishdi. Tunga yaqinlashyapman. Yana biroz kuch to’pladim, ehtimol. 

Shunda yana biroz yoza olarman…