Aldangan Ayselning tavbasi

 

Qishloqdagi qarindoshlarim ham o’tishgan edi 

Nihoyat, yo’lga chiqdim. O’n soatlik masofa. Shaharga tushilganidan so’ng, qishloqqacha 

yana ikki soat yuriladi. Bularning hammasiga onam uchun bardosh berdim. Hech 

bo’lmaganda hayotdagi yagona suyanchim bo’lgan akam, sirdoshim uchun. Seva-seva, 

onajon sizni yo’qlab kelyapman. 

Men bu g’urbatga tushdim tug’ilib, 

Har kuni tobora surilmoqdaman. 

Hech kecha ichingga marmar sochaman, 

Bu sovuq joylarda siqilmoqdaman. 

Shundayin sinovlarda qolgan paytimda, 

Tunlarni bag’rimga olgan paytimda, 

Ko’zlarim yumilib qolgan paytimda, 

Yangidan yo’llarga ko’z tikmoqdaman. 

Hayotimning so’nggi ko’rinib qoldi, 

Qolmadi bir qadam yo’lim oldingga 

Yuzini ko’rmasdan o’lolsam deya, 

Ranjimoqdaman men, ranjimoqdaman. 

Qishlog’imiz kichkina edi. O’n yil ichida yarim aholisi boshqa shaharlarga ko’chib ketibdi. 

Tanishlar yo’q. Faqat kiyimlarimga va kiyinishim uchun menga ters qaraydigan keksalar 

bor edi. Qishloqqa tushdan keyin yetib keldim. Horg’in, holdan toyib. O’n yildirki, 

umuman xabarlashmagan ikki qarindoshim bor edi. Amakimning xotini va ammam. 

Uylarini eslayman. Birinchi brogan joyim ammamning uyi bo’ldi. Eshik qulf, uy ancha 

avval tashlab ketilgan. Keksa bir amakini uchratib qoldim va undan ammamni so’radim. 

-Taniyman, Guluzor Xonimni, -dedi. Oxiratda opam bo’lsin. Juda yaxshi ayol edilar. 

Sizlarga umr bersin, bolam. 

Karaxt bo’lib qoldim. Demak, ammam ham o’libdilar-da…Oilamizning so’nggi yodgori… 

O’lsinlar…to’g’ri odamlar. To’g’rilarning bu dunyo bialn nima ishi bor. Azaldan bu dunoy 

egrilarga qolgan, to’g’rilarga kun yo’q. O’lim xabarini eshitgach, ichimda bir narsa uzildi. 

---

Oh, o’lim, seni qanday yo’qotsam ekan. Sen mening eng sevimli insonlarimni olib 

ketding. 

Keksa amaki meni tanimadi. 

-Sen kimning qizisan?-dedi. Dadamning ismini aytganimda, qishloqqacha yoyilgan 

dovrug’imizni gapirdi. 

-Tushundim, tushundim. Sen shu talofatlarga aralashgan qizsan. Nima ham derdim. 

Alloh panohida asrasin. 

Bir narsalarni sezgandi. Balki men o’ylaganimdan ko’prog’ini. Chunki yomon xabar tez 

tarqaladi. Men haqimda nimalarni o’ylayotganini taxmin qilardim. Men bu qishloq uchun 

yaxshi qiz emasdim. Qariya gapida davom etdi: 

-Dadang ham, oanng ham yaxshi odamlar edi. Ayniqsa, onang farishtadek bir ayol edi. 

Iymonli, tilida doim Qur’on. Qishloq qizlarini o’qitar, ularga dinni, diyonatni o’rgatar edi. 

Qariyaning qisqagina bir maktubini olgandim:”Yahshi bir otadan, dindor bir onadan 

qanday qilib bunaqa qiz bo’ldi. Sen ham oilangni, ham qishloqni yuzini qrao qilding”. 

Ehtimol, qariya haqdir. Onam tirik bo’lib, meni shu holda ko’rsaydi, bundan boshqa 

narsa demasdi. Oh, onajonim! Siz tirik bo’lsaydingiz. Hurmatingiz uchun ham Qur’on 

ham namoz o’qirdim. Yoq’ligingiz kun sayin bilinmoqda. Bu hasrat boshqacha bir qayg’u. 

Siz qaytolmaysiz, bilaman…Ammo men yoningizga boraman. Ko’pam uzoq kutmaysiz… 

Bu dunoyda eng tinch joy qabrdir. U yerda “och bo’rilar” ortimdan quvlamaydi, izzatnafsim, 

g’ururim bilan o’ynashmaydi. 

Shular hayolimdan o’tarkan, qariya savol berishda davom etardi: 

-Hozir nima qilyapsan, qizim? 

-Litseyni bitirdim. Huquq fakultetiga kirdim. 

-Ya’ni sudya, prokuror bo’lsanmi? 

-Ha. Qariya ajablandi 

-Yo, Alloh! Dunyo kimlarga qoldi-ya! 

Keta boshladi. Ortidan chaqirdim: 

-Amaki! Bir daqiqa. 

To’htadi. 

-Bu qishloqda mening amakim va xotini bo’lardi? 

-U ham ketdi, bu ham ketdi, -deya qo’li bilan bir tarafni ko’rsatdi. U taraf qabriston edi. 

Demak, ular ham vafot etishgan. Demak, bu qishloqda endi hech kimim qolmagan. 

To’g’ri qabristonga yo’l oldim. Jon do’stlarim, qadrdonlarim, hayotim ildizlari u yerda 

yotardi. Mening kelganimni bilishmasdi. Men ularning tuproqlari, ustlaridan unib chiqqan 

o’tlar bilan suhbatlashaman, dardlashaman yo… 

Bu ham yetmaydimi? 

Qabristonga yo’nalganimda, meni bir hayajon, g’arib bir his, yuragimni titratuvchi bir 

tuyg’u qopladi. Go’yo sirli bir dunyoning ajib olamiga kirib borardim. Bir lahza butun 

hayollarim tin oldi. Atrofdagi hamma narsa men bilan birga qabristonga yo’naldi. U 

tomon go’yo bir qo’l meni oldindan tortar, ortimdan esa nimadir itarardi go’yo. Haligacha 

anglolmagan bir tuyg’u bilan ilgariladim. Ko’nglimda, yuragimda yashagan oilam tomon 

yurdim… 

Qabriston boshida uch mozor, 

Onam, dadam va akam. 

Bir hovuch tuproq, bir parcha marmar, 

Unda yozilgandir ismingiz, yoshingiz, 

Bosh ustingizda motamsaro sarvlar, 

Hayotingiz qayg’u bilan titradi… 

Sizni ko’mdik ona, bir nech yil oldin. 

---

Ko’zyoshlar-la bu sassiz yerga. 

Kamsasiz bir oqshom nurlarga badal, 

Motam ulasharkan hasta qalblarga… 

-Nima bo’lardi, meni ham olib ketsangiz, -deya yig’lay boshladim. Yolg’iz qoldim. Sizsiz 

qiynalib ketdim. Olib keting, meni…Sizni sog’indim. Sog’inchingiz dilimni o’rtadi. Hayot 

juda mushkul. Yana ham ko’proq gunohlarga botmasimdan olib keting, shu bolangizni, 

onajon, -deya hayqirardim. 

Qancha faryod chekkanimni, qancha yig’lab, ko’nglimni bo’shatganimni eslolmayman. 

Onamning qabri ustiga suyandim. Uning siynasiga uning mehribon quchog’iga bekinib, 

yumoshoq qo’llarini silashni istardim. Ha, o’sha qaynoqlik, o’sha mehrni his qilar, dildan 

tuyar edim.