Al-Bukhari University’’ Iqtisodiyot fakulteti iqt(M)-1-1 guruh talabasi Nematullayev Shuhratning,,Adam Smiting iqtisoiy ta’limotlari’’ mavzusida tayorlagan taqdimoti

Iqtisodiy tushunchalar

• Iqtisodiy tushunchalar — iqtisodiyotni oʻrganishda qoʻllaniladigan na-zariy bilimlar boʻlib, ular real iqtisodiy voqelikning ilmiy ifoda etilishidir. Ular 2 guruhga boʻlib oʻrganiladi: Umumiqtisodiy tushunchalar — iqtisodiy taraqqiyotning hamma bosqichlariga xos tushunchalar, mas, mehnat, ishlab chiqarish, mahsulot, ish kuchi, resurs kabilar.
• Iqtisodiyot nazariyasining eng asosiy taxdil usuli — bu abstraksiyalash (mavhumlashtirish) asosida xulosalar chiqarishdir.
• Gʻarbdagi "Ekonomiks" mualliflari R. Makkonnell va L. Bryu yozishicha, na-zariya — bu laboratoriya fani emas. Shu sababli nazariyada ilmiy abstraksiyalash usuli bosh oʻrin tutadi.

Iqtisodiyot nazariyasiga asos solindi

• Iqtisodiyot nazariyasi faniga 17-asrda Yevropada asos solingan, bu bozor munosabatlarining rivojlanishi bilan bogʻliq boʻlib, uning qonun va qoidalarini bilishga intilish Iqtisodiyot nazariyasini yuzaga keltirgan. U Gʻarbda paydo boʻlsada, uni oziqlantirgan iqtisodiy gʻoyalar dastlab Sharqda, xususan, Markaziy Osiyoda shakllangan. Bu oʻrinda Abu Ali ibn Sino, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Alisher Navoiy, Amir Temur, Mirzo Ulugʻbek asarlarini eslash kifoyadir. Iqtisodiyot nazariyasi dastlab "Siyosiy iqtisod" nomi bilan yuzaga kelgan. Bu tushunchani birinchi marta A. Monkretyen (Fransiya) oʻzining "Siyosiy iqtisod xaqida traktat" asarida (1615-yil) qoʻllagan. A. Monkretyen va T. Man (Angliya) Iqtisodiyot nazariyasidagi merkantilizm oqimiga asos solishgan.

Adam Smitning g'oyalari

• 18-asrda sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi ijtimoiy mehnat taqsimotining kuchayishiga olib keldi, bu esa savdo va pul muomalasining rolini oshirishni taqozo etdi. Rivojlanayotgan amaliyot iqtisodiy sohada hukmron bo'lgan g'oyalar va an'analarga zid keldi. Mavjud iqtisodiy nazariyalarni qayta ko'rib chiqish zarurati tug'ildi. Smitning materializmi unga iqtisodiy qonunlarning ob'ektivligi g'oyasini shakllantirishga imkon berdi.
• Smit erkin bozorning ishlashini tashqi siyosiy nazorat emas, balki ichki iqtisodiy mexanizmlar nuqtai nazaridan tushuntiruvchi mantiqiy tizimni ishlab chiqdi. Bu yondashuv hali ham iqtisodiy ta'limning asosi hisoblanadi.