Al bukhari university asadbek Axmedov

MADANIY ME’YORLAR VA KUTILAYOTGAN NATIJALAR

1. 
   Kreativ mahsulot ijtimoiy kontekstga bogʻliq (Baer, 2016 [56]; Csikszentmihalyi, 1996 [21]) va bu ijtimoiy kontekst, oʻz navbatida, madaniy me’yorlar va kutilayotgan natijalar tomonidan shakllantiriladi. Madaniy me’yorlar va kutilayotgan natijalar kreativ fikrlashga taʼsir qiladi, chunki ular inson rivojlantirishni afzal koʻrgan koʻnikma va aqliy jarayonlarga, insoniy kamolotini shakllantiruvchi qadriyatlarning paydo boʻlishiga taʼsir oʻtkazadi (Niu va Sternberg, 2003 [88]; Wong va Niu, 2013 [89]). Madaniy me’yorlar, shuningdek, bir kontekstda ijodiy fikrlashni qo‘llab- quvvatlashi, boshqa kontekstda esa ijodiy fikrlashdan qaytarishi (man etishi) mumkin (Lubart, 1998 [90]). Baʼzi tadqiqotlar madaniy farqliliklarni milliy ijodkorlik va innovatsiya oʻlchamlariga taʼsirini oʻrgangan. Ularning umumiy xulosasiga koʻra, faqatgina individualizm/ kollektivizm ijodiy mahsulot darajasiga sezilarli taʼsir koʻrsatadi (Rinne, Steel va Fairweather, 2013 [91]; Ng, 2003 [92]).
   

TAʼLIM YONDASHUVLARI

2. 
   Madaniy qadriyatlar taʼlim yondashuvlariga, xususan, taʼlim tizimi talabalar uchun qadrli deb bilgan natijalarga va taʼlim dasturining kontentiga taʼsir qiladi. Bu yondashuvlar baʼzi hollarda maktabdagi muayyan ijodiy xatti-harakatlarga befarq qarashi, yoki hattoki, man etishi mumkin (Wong va Niu, 2013 [89]). Kreativlikning investitsiya nazariyasiga koʻra, ijodkor boʻlish asosan har kim qilishi mumkin boʻlgan toʻxtamdir, lekin aslida juda kamchilik bunday toʻxtamga keladi, chunki aksar insonlar bu toʻxtamning ijtimoiy qimmati baland deb hisoblaydi. Baʼzi tadqiqotchilar hatto tobora torayib borayotgan taʼlimiy yondashuvlar va baholash metodlari hozirgi yoshlarning kreativ fikrlashini «bo‘g‘ib», unga daxl qilayotganini taʼkidlamoqdalar (Berliner, 2011 [94]).
   

bajarilayotganini monitoring qilish, joʻyali gʻoyalarni aniqlash hamda samarali guruh ishi uchun jamoaviy mas’uliyatni boʻyniga olishda koʻproq erkinlikni berish orqali amalga oshirish mumkin. Shuningdek, o‘qituvchilar oʻquvchilarga ijodiy fikrlash qachon va qay yoʻsinda vazifaga mos kelishini oʻrganishda yordam berishlari kerak.

1. 
   Taʼlim tadqiqotchilarining baʼzilari bilim hosil qilish ehtimolini oshiruvchi turli oʻqitish va taʼlim olish usullarini tadqiq etmoqdalar. Tad- qiqotlarga koʻra, ijodiy fikrlash bilim-yaratuvchi jamoalardagi hamkorlik orqali muvaffaqiyatli vujudga kelishi mumkin. Yaʼni, maktablar bilim- yaratuvchi tashkilot sifatida faoliyat yuritsa va u yerda o‘quvchilar goʻyalar bilan toʻgʻridan toʻgʻri va davomiy faoliyat yuritsa (Scardamalia va Bereiter, 2006 [98]; Scardamalia va Bereiter, 1999 [99]), vujudga keladi. Taʼlim jarayonining integral qismi oʻlaroq, bilim yaratish maqsadli faoliyatga aylanganda, o‘quvchilar oʻz jamoasiga yangi gʻoyalarni taqdim etadilar hamda ushbu gʻoyalarni davomiy takomillashtirib borishi uchun ishlaydilar (Scardamalia, 2002 [80]).
   
2. 
   Bilimlar yaratish, shuningdek, «hayratlanish topshiriqlari» orqali ham ilgari surilishi mumkin. Hayratlanish topshiriqlari dunyoni anglashga urinish jarayonlarini tasvirlaydi va o‘quvchilarni turli hodisalar haqida o‘z g‘oyalarini aytishga undaydi. (Scardamalia va Bereiter, 1992 [100]; Bereiter va Scardamalia, 2010 [101]).