Ал – хоразмий номидаги урганч давлат университети

Таълим муассасаларида спорт мусобақалари ташкил қилиш ва 
ўтказиш малакалари. 
Синфдан ташқари оммовий-спорт ва спорт-соғломлаштириш ишларини 
ташкил қилишда спорт мусобақалари асосий ўрин эгаллайди. 
Мактаб жисмоний тарбия тизимида қуйидаги спорт мусобақалари 
ўтказилади: 
- якка синф ўқувчилари иштирокида; 
- гурухлар ўртасида; 
- ёнма-ён синфлар ўртасида; 
- барча синфлар ўртасида; 

---

52 
Бундан ташқари мусобақалар якка тартибда шахсий, жамоавий, 
жамоавий биринчилик учун, мактаб ва тўгарак биринчиликлари учун 
ўтказилиши 
мумкин. 
Синфлар 
ўртасидаги 
мактаб 
биринчилиги 
мусобақаларини спартакиада тарзида, бир қанча спорт турларини 
тизимлаштириб, байрамларга ва саналарга бағишлаб ўтказилса мақсадга 
мувофиқ бўлади. 
Спартакиада ёки алохида спорт мусобақаларнинг якунини, ғолибларни 
тақдирлаш рағбатларини мактаб байрамларида, шунингдек мусобақалар 
охирида ўтказиш мумкин. 
Мактаб жисмоний тарбия тизимида мусобақаларни ўтказишнинг 
қуйидаги усулларидан фойдаланилади: тўғри, айлана бўйлаб, чиқиб кетиш ва 
аралаш усуллари шулар жумласига киради. Тўғри усул якка ва якка 
жамоавий мусобақалар ўтказганда (енгил атлетика, сузиш), ёки техник-
эстетик машқлар ҳамда улар сифати учун баллар хисобланганда қўлланилади 
(гимнастика, акрабатика ва б.). Усулнинг мохияти битта спорт аренасида 
мусобақа машқларини кетма-кетликда ва бир вақтнинг ўзида бажарилишини 
таъминлайди. 
Айлана усулида барча иштирокчилар (жамоалар) кетма-кетликда бир-
бирлари билан учрашиб чиқадилар ва бу усул асосан спорт ўйинлари 
шунингдек якка кураш спорт турларида кўпроқ қўлланилади. 
Чиқиб кетиш усулида
 
хар бир иштирокчилар ёки жамоалар бир ва 
ундан кўп мағлубиятга учраган тақдирда мусобақаларни тарк этишади. 
Бундай мусобақалар “кубок” ёки “олимпия” усуллари деб хам аташади. 
Чунки олимпиада ва катта кубок мусобақаларида ушбу усулдан 
фойдаланишади. 
Аралаш усул
 
мохияти унда битта мусобақанинг ўзида иккита усулдан: 
хам айлана ва чикиб кетиш усулларидан кетма-кетликда фойдаланилади. 
Бунда одатта мусобақанинг биринчи давраси айлана, иккинчи давраси эса 
чиқиб кетиш усулида ўтказилади. 

---

53 
Мусобақларнинг 
мувофақиятли 
ўтиши 
ташкилий 
ишларни 
режалаштириш ва тайёргарлик жараёнини тўғри тақсимланишига боғлиқ. 
Улар навбатдагиларни ўз ичига олади: 
- тадбирни календар режасини тузиш; 
- хар бир мусобақага харажатлар сметасини тузиш; 
- катта мусобақаларга тайёргарлик кўриш ва ўтказишга ташкилий 
кўмитани таништириш; 
- хакамлар коллегиясини тузиш ва уларни ишларини ташкил қилиш; 
- мусобақада қатнашиш талабномаларини тахлил қилишни ташкил 
қилиш; 
- мусобақа ўтказилиш жадвалини тузиш; 
- мусобақа ғолибларни рағбатлантириш ритуалини, очилиш ва ёпилиш 
тантаналарини режалаштириш; 
- мусобақада тиббий ходимлар иштирокини таъминлаш; 
- мусобақа ўтказиладиган жойни ва жихозларни текшириш; 
- мусобақа қатнашчилари ва томошабинларга хизмат кўрсатадиган 
тадбирларни аниқлаш; 
- мусобақаларни бориши якуни тўғрисидаги маълумотларни ўз вақтида 
тўғри ва аниқ бериб борилишини таъминлаш.