Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

22.6. Fiziologik usul
H om iladorlikdan saqlanishning fiziologik usuli quyidagilardan 
iborat:
1) taqvim usuli;
2) rektal haro ratni o ‘lchash;
3) qin shillig'ini tekshirish;
4) laktatsion am enoreya usuli.
K o'pchilik ayollar vaqtinchalik taqvim usulidan foydalanishadi. 
Bu usul hayz sikli davom iyligini o ‘rganib q o ‘llaniladi (15- ilova). 
Bu usuldan k o 'p ro q bir m arom da jinsiy aloqada bo'ladigan ayollar 
foydalanadilar. Bu usul quyidagilardan iborat:
H ayz siklining davomiyligi ( aw alg i hayzning 1-k u n d an to 
keyingi hayzning 1- kunigacha) aniqlanadi. 6 oy ichidagi eng 
qisqa va eng uzun hayz siklining m uddati tanlanadi. U n d an so‘ng 
u ru g'lanish u ch u n qulay kunlar hisoblab chiqiladi. U rug ‘lanish- 
n ing 1- qu lay k u n in i an iq lash u c h u n eng q isq a 
hayz sikli 
m u ddatid an 18 raqam i ayriladi (m asalan, eng qisqa 26 kunidan 
18 n i ayirganda 8 chiqadi).
U ru g 'lan ish n in g oxirgi 
qulay k u n in i aniqlash u c h u n eng 
uzu n hayz sikli m ud datid an 11 raqam i ayiriladi (m asalan, 29
237

---

kundan 11 ni ayirganda 18* chiqadi). Demak, urug'lanish ehtimoli 
bo'lgan kunlar hayz siklining 8- kunidan 18- kunlariga to 'g 'ri 
kelib, jinsiy aloqani to 'x tatib turish tavsiya etiladi.
Ikkinchi usul — bazal haroratn i to 'g 'ri ichak anal teshigi 
to m o n id an
o 'lc h a n a d i. H aro ratn i o ic h a s h b u tu n hayz sikli 
davom ida o 'tk azilad i. H aro rat ertalab yotgan holda o 'rin d a n
tu rm asd an 4 —5 soat tin c h u y q u d an s o 'n g te rm o m e tr b ilan
o'lchanadi. Agar ayol tungi sm enada ishlasa, tekshirish kechqurun, 
har doim bir vaqtning o 'zid a yotgan holda 3—4 soat dam olgandan 
keyin bajariladi. K o 'rsatkichlar yozib boriladi.Tuzilib aniqlangan 
harorat hayz sikli bo'yicha grafik sifatida chiziladi. Agar term om etr 
alm ashtirilsa,grafikka belgilab qo'yiladi. Agar orqa 
chiqaruv 
teshigidagi harorat 3 kun m obaynida aw algi 6 kundan 0,2° ga 
yuqori bo'lsa, ayolda hom iladorlik kutilm aydi („6 dan keyin 3“ 
qoidasi) Istalm agan hom iladorlikdan saqlanish uch u n ayol o 'zi 
shilliqni tekshirib turishi m um kin. Buning uch un hojat qog'ozi 
bilan q in d ag i shilliq o lin a d i, shilliq ra n g i, k o n sisten siy a si 
cho'zilishiga qarab baho beriladi. Agar shilliq tiniq rangda, yaxshi 
cho'zilsa, ayolda hom ilador bo'lishga moyillik tug'iladi. Bu kunlarda 
jinsiy aloqadan o 'zin i tiyishi kerak. Agar shilliq yopishqoq, xira, 
s a rg 'im tir b o 'ls a , b u n d a ayo lda h o m ila d o r b o 'lis h eh tim o li 
bo'lmaydi. Bu kunlarda ayol bemalol jinsiy aloqada bo'lishi mumkin.