Aktiv eksperimentni tayyorlash va o‘tkazish Reja: Aktiv eksperimentni rejalashtirish

Download 215 Kb.

bet	3/9
Sana	22.09.2021
Hajmi	215 Kb.
	#181645

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bog'liq
Aktiv eksperimentni tayyorlash va o‘tkazish Reja Aktiv eksperim

X₂faktorning darajalari
X₁faktorning darajalari
X₁⁽¹⁾	X₁⁽²⁾	X₁⁽³⁾	X₁⁽⁴⁾	X₁⁽⁵⁾
X₂⁽¹⁾ X₂⁽²⁾ x₃⁽³⁾ x₂⁽⁴⁾ x₁⁽⁵⁾	U₁₁ U₁₂ U₁₃ U₁₄ U₁₅	U₂₁ U₂₂ U₂₃ U₂₄ U₂₅	U₃₁ U₃₂ U₃₃ U₃₄ U₃₅	U₄₁ U₄₂ U₄₃ U₄₄ U₄₅	U₅₁ U₅₂ U₅₃ U₅₄ U₅₅

Eksperimental ma’lumotlarga ishlov berish natijasida quyidagi bog‘lanishlarni aniqlash mumkin:

birinchi qator tajribalar uchun

X₁=X₂⁽¹⁾ bo‘lganda U₁= f₁(X₁)=F(x_1, a₁, v₁, s₁);

ikkinchi qator tajribalar uchun

X₁=X₂⁽²⁾ bo‘lganda U₂=f₂(X₁)=F(X₁, a₂, v₂, c₂);
k - qator tajribalar uchun

X₁=X₂^(k) bo‘lganda U_k=f_k (X₁)=F(X₁, a_h, v_k, c_k);
bunda a,v,s - k tenglamalardagi regressiya koeffitsentlari, ular eksperiment ma’lumotlari orqali aniqlanadi.

Shunday qilib, qidirilayotgan funktsiya quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi

U = F (X₁, a, v, s)
Xar bir qator tajribalar uchun a,v,s koeffitsientlar qiymati aniqlanib, ularni X₂ qator darajasi kattaliklariga nisbatan o‘zgarishning bog‘lanishi topiladi, yaxni

a = (X₂); v = (X₂); s =  (X₂)

Bu funktsiyalardan foydalanib, qidirilayotgan funktsiyani, yaxni ikki faktorli jarayonni matematik modeli olinadi:

U = F (X₁, (X₂), (X₂),  (X₂)
O‘zgartiriladigan faktorlar qiymati yoki darajalari ko‘rsatilgan o‘qlarga ega fazo - faktorli fazo deb ataladi. U qiymatlariga mos eksperimental nuqtalar tashkil qiluvchi yuza, baxolash yuzasi (poverxnostg‘ otklika) deb ataladi (4.1-rasm,a), bunda U=F (X₁, X₂) funktsiya - baxolash funktsiyasi deyiladi.

Agar baxolash yuzasini X₁X₂ tekislikka parallel tekislik bilan U₀, 2U₀, 3U₀ va shunga teng masofalarda kesilsa, baxolash funktsiyasining bir xil darajalarini xarakterlovchi chiziqlar olinadi, bu chiziqlar teng daraja chiziqlari yoki konturli chiziqlar deb ataladi (7.1-rasm,b).

Eksperimentni anxanaviy rejalashtirishda olinadigan matematik model, ob’ekt faktorlarning o‘zgarishini keng oralig‘ida ifodalaydi, chunki darajalarning soni va ularni o‘zgartirish diapazoni faqat jarayonni amalga oshirishni texnikaviy imkoniyatlari bilan chegaralanadi. Baxolash funktsiyasining ekstremal qiymatlariga mos keluvchi faktorlarning qiymatini aniqlash uchun klassik taxlilning ma’lum bo‘lgan usullaridan foydalaniladi.

7.1-rasm. Baxolash yuzasi (a) va uning teng darajali egri

chiziqlari - izolinilari (b)
Matematik modelni, anxanaviy rejalashtirish bo‘yicha eksperiment ma’lumotlar asosida qurish uchun va bunda natijalarni yetarli aniqligini taxminlash maqsadida tajribalarni ko‘p sonda o‘tkazish talab qilinadi.

Eksperimentni anxanaviy rejalashtirishda faktorlarning o‘zaro munosabatlarining aniqlash imkoniyati bo‘lmaydi va matematik modelni regressiya koeffitsientini baxolashda tajribalarning oz qismi ishtirok etadi.

Eksperimentni faktorli rejalashtirish deb shunday rejalashtirish tushuniladiki, bunda barcha faktorlar bir vaqtning o‘zida o‘zgartiriladi. Bunday rejalashtirish, tajribalarning ko‘p bo‘lmagan soni orqali eksperimentning yetarli aniqligini taxminlaydi. Faktorli rejalashtirishli eksperiment asosida olingan matematik modelda, xar bir regressiya koeffitsienti barcha N tajribalar natijasida aniqlanadi, shuning uchun uning dispersiyasi tajriba xatosining dispersiyasidan N marotaba kamdir.

Agar matematik model, quyidagi chiziqli tenglamani belgilasa

Download 215 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: