Aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Ishni  bajarish  tartibi
1. «Sabzavotlar to‘g‘rash taxtasi»ning chizmasi chizib olinadi.
2. Ushbu chizma orqali buyum yasash o‘rganiladi.
3. Ish o‘rinlari egallanadi va buyum yasashga kirishiladi.
4. Chizmaga mos ravishda o‘lchash va rejalash ishlari olib boriladi.
5. Randalash, qirqish, egovlash va pardozlash ishlari mos ketma-ket-
likda olib boriladi.
6. Murakkablik qilgan ish operatsiyalarida o‘qituvchidan yordam oli-
nadi.
Jihozlar:  arra, randa, egov, jilvir qog‘oz hamda o‘lchov va rejalash 
asboblari.
6
1-rasm. Sabzavotlar to‘g‘rash taxtasini tayyorlash chizmasi.
300
20
200
60
75
20
40
40
20
30
10

---

77
 
Duradgorlik  birikmalari  to‘g‘risida  ma’lumotlar
Duradgorlik birikmalari hosil qilishda bir necha bog‘lash 
usullari qo‘llaniladi. Buyumning qanday materialdan tay-
yorlanishiga va qanday maqsadlarda ishlatilishiga, unga qan-
day sifat berilishiga qarab detallar o‘zaro oddiy yoki mu-
rakkab ko‘rinishda biriktiriladi. Birikmalar hosil qilishda 
qo‘llaniladigan bog‘lash usullari: «dasta bet» bog‘lash, priz-
matik yoki to‘g‘ri tirnoqli birikmalar (bir tirnoqli yoki ko‘p 
tirnoqli), porsi usulida bog‘lash, zakrovli birikmalar, chok-
li birikmalar, «qaldirg‘och quyruqli» tirnoqli birikmalar va 
boshqalardan iborat.
«Dasta bet» bog‘lash duradgorlik birikmalari hosil qilish-
ning eng oddiy va oson usuli. Bu usul binokorlik ishlarida, 
issiqxonalarda yog‘och qismlarini o‘zaro biriktirishda, oddiy 
 
qoplama ramkalar, vitrinalar va boshqalar tayyorlashda qo‘l-
laniladi.
Birikmaning o‘lchamiga qarab detallar bir-biriga mix-
lash yo‘li bilan, burama mix, bolt yoki changak yordamida 
qotiriladi.
«Dasta  bet»  bog‘lashda  detallar  «Г»  simon,  «T»  simon 
shaklda to‘g‘ri va «qaldirg‘och quyruq»li qilib biriktirilishi 
mumkin (62-rasm).
a
b
    
d
62-rasm. Tirnoqli birikmalarni yig‘ish: 
a) to‘g‘ri tirnoq; b)  «T» simon tirnoq; d) ochiq tirnoq.

---

78
Duradgorlik birikma-
lari biriktirish usuliga 
ko‘ra ajraladigan va aj-
ral maydigan  duradgorlik 
birikmalariga bo‘linadi. 
Birikmani yetarli da-
rajada puxtalash uchun 
mix, cho‘p mix, burama 
mix, burchakli ustqur-
ma, kiritma plastinka, 
bolt gayka va turli duradgorlik birikmalari (tirnoqli birikma-
lar, «dasta bet» bog‘lanishli, yashi rin va yarim yashirin birik-
malar) va boshqa vositalardan foydalaniladi (63-rasm). Qattiq 
va elastik yog‘och mixni mahkamroq ushlaydi, lekin mixni 
bunday yog‘ochga qoqish ancha qiyin. Burama mixlar durad-
gorlik ishlarida, ya’ni eshik va derazalarning oshiq-moshiqla-
rini o‘rnatishda ishlatiladi (64-rasm). Bunday mixlar oddiy 
mixlarga nisbatan ancha puxta birikma hosil qiladi. Detallarni 
yog‘och mixlar bilan biriktirish, asosan, turumli birikmalar-
da qo‘llaniladi. Yog‘och mixlar yo‘g‘onligi 3–12 mm ga-
cha bo‘ladi. Ular parmalangan teshiklarga yelimlab qoqiladi. 
64-rasm.  Burama mixlar: a) mix kallaklari: 1–yashirin; 2–yarim 
yashirin; 3–yarim yumaloq; b) burama mixlarning o‘lchamlari.
a
b
1
3
4
6
9
15
18
22
26
30
T
irnoq
Quloq
Arraning izi
a
       
 
63-rasm.  Tirnoq chiqarish va quloq 
ochish: a) tirnoq va quloqlarni tilish; 
b)  tirnoq  kеrtish;  d)  quloq  o‘yish.
b
    
 
d
     
 

---

79
Pardozlangan buyumlarning burchak birikmalari o‘ynab ket-
masligi uchun burchakli ustqurma, kiritma plastinka, burama 
mixlar bilan mahkamlanadi.
Ba’zi duradgorlik detallarida bolt gaykalardan foydalani-
ladi.