Aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «Temir yo’l transportida axborot tizimlari» kafedrasi “Raqamli texnika va mikroprotsessorlar”

13.2.D triggerlari

D triggerlari 0 va 1 holatni qabul qilishi uchun 1 ta axborotli kirish (D-kirish) dan iboratligi bilan yuqorida ko’rib chiqilgan triggerlardan farqlanadi. D-triggerlarining funksional ma’qulligi (osobennost) shundan iboratki, Q-chiqishisdagi signal n+1 taktda D kirish signalining oldingi n taktdagi holatini takrorlaydi va shu holatini keyingi taktli impulsgacha eslab qoladi (zapominayet). Boshqacha qilib aytganda, D triggeri D kirishidagi mavjud axborotni bitta taktga saqlab qoladi. D toifasidagi triggerlar shunisi bilan ajralib turadiki, Q to’g’ri chiqishidagi signallar D kirishidagi signallarga nisbatan inversli qiymat qabul qiladi.

D nishoni-ingliz DELAY so’zining birinchi harfidan olingan va kechiktirish, ushlab qolish ma’nosini anglatadi. Shu sababdan D-triggerlari ko’pincha ushlab qolish triggerlari deb ataladi. D triggeri quyidagi qonun asosida ish yuritadi.

Qⁿ⁺¹=Dⁿ

13.2- jadvalda D-triggerining ish tartibi ko’rsatilgan.

13.2-jadval D-triggerining holati

X shuni anglatadiki, xolati "muhim" emas, ba'zan "tilde" deb belgilanadi.

Qisqartirish birinchi to’rtta qatorning olib tashlanganligi hisobiga amalga oshiriladi. Bu hol taktli impulslarning yo’qligida axbototni saqlash (ushlab turish) holatida sodir bo’ladi. Trigger holatining almashishi taktli impulsning ta’siri natijasida (C=1) sodir bo’ladi. Qisqartirilgan jadval D-triggerning texnik ko’rsatmasida va zavoddan chiqqan nishonda keltirilgan bo’ladi.

Agarda sinxron RS yoki JK-triggerining axborot kirishlariga bir vaqtning o’zida o’zaro inversli D va D signallari yuborilsa, unda ular asosida D-triggerini hosil qilish mumkin bo’ladi.

D-triggerida axborotni saqlashni sinxronizatsiya zanjiri ta’minlaydi. Taktli kirish orqali boshqaruv static, dinamik hamda ikkita bosqichli bo’lishi mumkin.

13.3 - rasmda sinxronli D-triggerining mantiqiy strukturasi keltirilgan. Trigger VA-YO’Q elementi asosida bajarilgan. 3 va 4 elementlar hotira yacheykasini, 1- va 2- elementlar boshqaruv sxemasini tashkil qiladi. Taktli impulslar orasidagi pauza vaqtida 1- va 2- elementlar yopiq bo’ladi va ularning chiqishida q₁=q₂=1 signallari mavjud bo’ladi. Agar sxemadagi VA-YO’Q elementi YOKI-YO’Q elementi bilan almashtirilsa, unda D-trigger hosil bo’ladi. Shu turdagi triggerlarni sinxronizatsiyalash uchun nol darajadagi taktli impulslar kerak bo’ladi, impulslar orasidagi pauza vaqtida C kirishida mantiqiy bir bolishi lozim.

13.3 -rasm. Static boshqaruvli D-trigger

Ikkita taktli impuls orasidagi minimal interval t_min=4t_зд.р.ср ga teng. Maksimal chastota f_max=1/t_min = 0.25 t_зд.р.ср .

D – triggerning ishlash vaqtli diagrammasi:

13.4 – rasm. D-triggerining vaqt diagrammasi

Trigger faqat sinxron signali bilan ishlaydi. C mantiqiy nol bo'lsa, Q chiqishi yozma holatni saqlaydi, D girdoshidagi kuchlanish darajasi esa uni hech qanday tarzda ta'sir qilmaydi. Sinxronizatsiya ma'lumotiga "1" ni yuborsangiz, qurilma "shaffoflik" rejimida ishlaydi - chiqish signali darhol kirish signali takrorlanadi. Ammo soat o'chirilgan bo'lsa, kirishning so'nggi holati tetik xotirasida qoladi va u Q.da bo'ladi. Ya'ni, " yoping kirish signali" olinadi.

D-триггер, работающий по фронту, не требует контроля длительности синхронизирующего (тактового) сигнала, потому что фронт сигнала С проходит практически мгновенно (не может длиться продолжительное время). Триггер, который будет запоминать информацию лишь по фронту синхросигнала, можно построить из двух D-триггеров, тактовый сигнал на которые будет подаваться в противофазе:

Dastlab ishlaydigan D-trigger sinxronizatsiya (soat) signalining davomiyligini nazorat qilishni talab qilmaydi, chunki signalning old qismi C darhol o'tib ketadi (uzoq vaqt davom eta olmaydi). Sinxronlash signalining old qismidagi ma'lumotlarni eslab qoladigan trigger faqat ikki D-triggerlardan, antifazda yuboriladigan soat signalidan tuzilishi mumkin:

13.5 – rasm.

Соответственно, схему на логических элементах можно сконструировать с помощью четырех ИЛИ-НЕ и одного инверсного блока (13.6 – rasm):

Shunga mos ravishda, mantiqiy elementlarning o'chirilishi to'rt OR-NOT va bitta teskari blok yordamida qurilishi mumkin

13.6 – rasm.

13.7 – rasm. Front bo’yicha ishlaydigan D-triggerning vaqt diagramasi

Ishlash tamoyilini ko'rib chiqamiz. Q' triggerning birinchi chiqishi, Q esa ikkinchisidir. Takt signalining birinchi va ikkinchi kiritmalarga teskari bo'lishi sababli, keyin biri saqlash rejimida bo'lsa, ikkinchisi kirishdan chiqishga ma'lumotni uzatadi. Diagramma shuni ko'rsatadiki, triggerning Q chiqishidagi qiymat faqat sinxronizatsiya (signal) signalining (C) signal tushayotgan tomonida o'zgaradi. Ya'ni, sinxronlash signali 1 dan 0 ga o'zgartirilganda Q qiymatida D qiymatidagi kuchlanishga mos keladi. Ushbu qurilma ikkita oddiy qurilmadan iborat bo'lganligi sababli, uning an'anaviy belgilari quyidagicha (13.8 – rasm):.

13.8 – rasm.

TT bu erda ikkita oddiy triggerning mavjudligini bildiradi va "C" yonidagi "uchburchak" – triggerning ishlashini front signal bo’yicha.