|
7.3. Xalqaro audit standartlari tarkibi
Bozor infratuzilmasining unsurlari, avvalambor, auditorlik tashkilotlari
faoliyatining o’zimizga xos, milliy standart asosida faoliyat yuritishni talab qiladi.
Shu bilan birgalikda bozor munosabatlarini jadallashtirishda respublikamizning
jahon bozoriga chuqurroq integratsiyalashuvi iqtisodiy islohotlarni rivojlantirishni,
iqtisodiy munosabatlarni yanada kengroq amalga oshirish uchun auditorlik
faoliyatini xalqaro andozalarga moslashtirishni ham taqozo qilmoqda.
Mamlakatimizda asta-sekin auditning milliy standartlari ishlab chiqilmoqda.
Auditning milliy standartlarini ishlab chiqishda, avvalo, xalqaro standartlarga
murojaat etiladi. Auditning xalqaro standartlari Xalqaro buxgalteriya standartlari
bo’yicha qo’mita tarkibida doimiy qo’mita huquqlariga ega bo’lgan Auditorlik
amaliyoti bo’yicha xalqaro qo’mita tomonidan ishlab chiqiladi. Ushbu qo’mita
1973 yilda to’qqiz mamlakat, ya’ni Kanada, Avstriya, Germaniya, Frantsiya,
Yaponiya, Meksika, Niderlandiya, Buyuk Britaniya va AQShning professional
buxgalteriya tuzilmalari tomonidan ta’sis etilgan.
Auditorlik amaliyoti bo’yicha xalqaro qo’mita Xalqaro buxgalterlar
federatsiyasi kengashi nomidan audit standartlarini chop etdi, shuningdek, audit
tekshirishlarini o’tkazish bilan bir vaqtda qo’shimcha xizmat ko’rsatish bo’yicha
xalqaro standartlarni ishlab chiqdi.
Hozirgi kunda 30 dan ortiq auditorlik faoliyatining xalqaro standartlari
ishlab chiqilgan. Respublikamizda esa 2014 yil 1 yanvar holatiga 21 ta auditorlik
faoliyatining milliy standartlari ishlab chiqilgan. Bozor munosabatlarini yanada
chuqurlashtirish, iqtisodiy integratsiyani rivojlanish sharoitida moliyaviy
146
axborotlarning jahon miqyosida amaliyotga keng joriy qilish zaruriy va to’xtovsiz
jarayonlardan biri hisoblanadi.
Shu bilan birgalikda O’zbekiston suveren davlat sifatida audit bo’yicha
hukumatlararo va xalqaro professional tashkilotlarga kirishi hamda auditning
xalqaro standartlarini ishlab chiqishda faol ishtirok etishi lozim. Bu esa milliy
auditorlik standartlarini xalqaro standartlar bilan muvofiqlashtirish imkonini
beradi.
Bu
tadbirlar
oxir-oqibatda
respublikamizning
jahon
iqtisodiy
integratsiyasiga tobora chuqurroq qo’shilishiga imkon beradi.
Hozirgi kunda auditning xalqaro standartlari ro’yxati quyidagilardan iborat:
«Xalqaro audit standartlari va turdosh xizmatlarga izoh» - 100-son XAS
«Terminlar glossariysi» - 110-son XAS
«Xalqaro audit standartlarining kontseptual asoslari» - 100-son XAS
«Moliyaviy hisobot auditining maqsadi va uni tartibga soluvchi asosiy
tamoyillar» - 200-son XAS
«Audit o’tkazish to’g’risidagi kelishuv xati» - 210-son XAS
«Audit sifatini nazorat qilish» - 220-son XAS
«Hujjatlashtirish» - 230-son XAS
«Aldash va xato» - 240-son XAS
«Moliyaviy hisobot auditi bo’yicha qonunlar va me’yoriy hujjatlarni ko’rib
chiqish» - 250-son XAS
«Auditni rejalashtirish» - 300-son XAS
«Biznesni bilish» - 310-son XAS
«Auditda muhimlik» - 320-son XAS
«Tavakkalchilikni va ichki nazorat tizimini baholash» - 400-son XAS
«Kompyuter axborot tizimi sharoitida audit» - 401-son XAS
«Xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlar xizmatlaridan foydalanuvchi sub’ektlar
auditiga doir savollar» - 402-son XAS
«Auditorlik dalillar» - 500-son XAS
«Auditorlik dalillar – aniq moddalarga taalluqli qo’shimcha savollar» - 501-
son XAS
147
«Dastlabki moliyaviy hisobot auditida boshlang’ich qoldiqlar bo’yicha
auditorning ma’suliyati» - 510-son XAS
«Tahliliy amallar» - 520-son XAS
«Auditorlik tanlash va testlashning boshqa tanlash amallari» - 530-son XAS
«Hisob baholashlarining auditi» - 540-son XAS
«Bog’liq tomonlar» - 550-son XAS
«Kelgusi davr moliyaviy ma’lumotlarini o’rganish» - 560-son XAS
«Uzluksiz faoliyat» - 570-son XAS
«Sub’ekt rahbariyatiga tushuntirish berish» - 580-son XAS
«Boshqa auditorlar ish natijalaridan foydalanish» - 600-son XAS
«Ichki audit xizmati ishini ko’rib chiqish» - 610-son XAS
«Ekspert xizmatidan foydalanish» - 620-son XAS
«Moliyaviy hisobot bo’yicha auditorlik xulosasi» - 700-son XAS
«Taqqoslanadigan ko’rsatkichlar» - 710-son XAS
«Tekshirilgan moliyaviy hisobotlardagi boshqa axborotlar» - 720-son XAS
«Maxsus maqsaddagi audit shartnomasi bo’yicha auditorlik hisoboti» - 800-
son XAS
«Istiqbolli moliyaviy ma’lumotlarni tekshirish» - 810-son XAS
«Moliyaviy hisobotning sharhi bo’yicha kelishuv» - 910-son XAS
«Moliyaviy hisobotga taalluqli amallarni bajarish bo’yicha kelishuv» - 920-
son XAS
«Moliyaviy ma’lumotlarning kompilyatsiyasi bo’yicha kelishuv» - 930-son
XAS
Auditni xalqaro talablarga muvofiq o’zgartirish keyingi vaqtlarda O’zbekiston
uchun tobora dolzarb ishga aylanmoqda. Bozor munosabatlarini jadallashtirishda
respublikamizning jahon bozoriga yanada chuqurroq kirib borishi iqtisodiy
islohotlarni rivojlantirishni, iqtisodiy munosabatlarni yanada kengroq amalga
oshirish uchun auditorlik faoliyatini xalqaro standartlarga moslashtirishni taqozo
qilmoqda. Bu borada auditorlik faoliyatining milliy standartlari ishlab
chiqilmoqda.
148
Do'stlaringiz bilan baham: |
