Акциз солиғИ

ушлаб турса, иккинчи томондан, ушбу товарларни сотиш натижасида жамиятда етказиладиган зарарларни молиявий қоплаш учун маблағ ундиради.

Ҳукуматнинг бундай тутган йўли эса ўз вақтида аҳоли томонидан адолатлик деб ҳисобланади, чунки алкогол ичувчилар, чекувчилар, автомобил ёрдамида атроф-муҳитни заҳарловчилар қанчалик кўп истеъмол қилсалар, шунчалик кўп солиқ тўлайдилар, бу эса давлат бюджетини маблағ билан таъминлашига олиб келади.

Барча билвосита солиқлар каби акциз ҳам солиқнинг фискал функциясини тўлиқ бажаради, яъни бюджетни жуда ҳам яхши маблағ билан таъминлайди. Аввал қимматбаҳо буюмлар ёки катта даромад келтирадиган фаолият турлари акциз солиғига тортилган эди. Аҳолининг кўпгина қисмининг даромад топиш даражаси юқори бўла бошлагандан буён акциз солиғига тортиладиган товарларнинг турлари ҳам кўпайди.

Акцизлар табиий монополистларнинг нарх белгилашларидаги жараёнда ҳам фойдаланилади (шунинг билан жорий қонунчилигимизда акциз товарлар қаторига газ ва нефт киришини тушунтириш мумкин бўлади). Акциз солиғига Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ишлаб чиқариладиган ва Ўзбекистон Республикаси ҳудудига импорт қилинган товарлар тортилади.

Акциз солиғи ставкалари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади ва улар қуйидагича:

- товар нархига нисбатан фоизларда белгиланади - адвалор ставка;

- товарнинг натурал кўринишидаги ҳар бир ўлчамига мутлоқ суммада белгиланади - қатъий ставка.

Бу ерда эслатиб ўтиш лозимки, Ўзбекистонда кўпгина ривожланган давлатлардан фарқли биринчи ўринда инсон ҳаётида зарур бўлган пахта ёғи, гурунч, совун ва бошқа кўпгина товарларга нисбатан ҳам акциз солиғи қўлланилади. Бунда акциз солиғи бўйича солиққа тортишнинг асосий, яъни нархларнинг ўсиши билан ушбу товарларга нисбатан бўлган талаб ўзгармайдиган ва асосан қимматбаҳо буюмга нисбатан ёки инсон соғлиғи ва жамият учун зарарли бўлган товарларга нисбатангина солиқ солиш тамойиллари бузилган.

Акциз солиғишнг суммаси қуйидаги формулага асосан ҳисобланади.