Akbakultura fani boyicha

9- MARUZA.
Tema:Ona baliqlar gruhin qaliblashtirish va baliqlarni ko’paytirish.
Reja:
1.Karp baliqlari reproduktiv biologiysi
2.Ona baliqlari to’parin moslashtirish

1. 
   Karp baliqlarning reproduktiv biologiyasi
   

Baliqlarni etishtirishda ko’p miqdorda yosh baliqlardi olish kerak. Uning uchun baliqlar ko’bayishining o’ziga xos xususiyati bo’lishi kerak. Baliqlar ;urg’ochi jinsiy ho’jayralari, erkak jinsiy ho’jayralari erkak baliqlar gonadasında umri bo’yi rivojlanib boradi. (1). Urg’ochi baliqlar uvildiriq sochgandan so’ng (2) uvildiriqlar suvda erkak baliqlar spermatozo’itlari bilan otalanib (3-4) lichinkalarga baliqchalarga (7), yosh jinsiy yoshi etishmagan baliqlarga (8) etishgan baliqlarga. Baliqlar o’sish davrida 5 ta rivojlanish davrini o’taydi. Karp gonadaları tortinchi davriga etgandan so’ng, rivojlangan uvildiriqlarning kattaligi 1000-1200 mikron bo’ladi. Shu vaqitda uvildiriq sochishga tayyor bo’ladi. Nasil beruvchi baliqlar qisqa mavsumdan so’ng bahorda uchunchi bosqichga gonadalarg’a ega bo’ladi. Bahorgi inkuvatsiy davri yaxshi o’tishi uchun baliqlar gonadalarının to’rtinchi bosqichga etishganligiga bog’liq. U bo’lsa o’z navbatida suvning issiligiga, suvdagi kislorodning miqdoriga,o’ptimal yorug’likga, baliqlarning oziq ovqati bilan taminlanishiga bog’liq. O’zbekistonda karp balig’i aprel oxirida suvning issiqligi 18-20 gradusga etganda so’ng uvildiriq sochish boshlandi. Qon orqli gormonlar gonadalarg’a etib borib ularning rivojlanishining oxirgi 5-chi bosqichga etish uchun yordam beradi. Karp va oqamur baliqlariga daryoning kuchli oqimi kerak bo’ladi. Hovuzlarda bunday sharoit bo’lmagandan song ular jinsiy etilishida uvildiriq socholmaydi. Shunga qaramay karplarni “tabiiy uvildiriq sochish” usuli bilan urchitish mumkin. O’zbekistonda karp baliqlari 3-4 yoshda, oq amur 3-5 yoshda etiladi.
Mamlakatimiz baliqchilari 8 yoshdan o’tgan baliqlarga, unday etibor bermaydi, lekin boshqa mamlakatlarda u yoshdagi baliqlarga ko’proq etibor beriladi.
1,2 baliqlar gruxini moslashtirish.
Baliqchilik xo’jaligini ko’paytirish vaqtida ona baliqlar gruxi uvildiriq va erkak jinsiy ho’jayralari olinadigan va nasl berdigan kelasi yillarda bo’ladigan baliqlar va nasl beradigan baliqlar gruxidan iborat. Nasilik ishlari yaxshi yuritish uchun baliqchilik xo’jaliklarida kichkina to’ldirish toparı lichinkalardan shakillanadi.
Umuman aytganda ona baliqlar gruxi shakillantirishdagi baliqlardi etishtirish texnologiyasi va usullari bir –biridan farq qilmaydi. Faqatgina ular biologiyliq ussullari farq qiladi. Har –xil yoshdagi baliqlar katta to’ldirish gruxin o’tkazgandan so’ngbo’lak hovuzlarda bog’ilishi kerak.

Keste. 1
Ko’rsatkichlari	Aq amur	Ola amur	Qara amur	Karp
Etishtiruvchilar %	100	100	100	100
Lichinkalarning joylashishi sht\g’a	26000	9500	3000	40000
Baliqchalar (25 mg) sht\g’a	13500	5000	1700	30000
Bir yoshdagilar sht\g’a	500	200	180	1400
Ikki yoshdagilar sht\g’a	300	100	70	600
Uch yoshdagilar sht\g’a	200	100	50	400

Erta bahorda suvning issiqligi 12-14 gradusga etganda ona baliqlar gruxining bonitirovkas o’tkaziladi. Unda baliq turlari va nasilligi qo’yiladigan talablarga jovob beradigan etishgan baliqlar saylanib olinadi. Etilishmagan baliqlar keying yillagaetishtirish uchun qoldiriladi. Bonitirovkadan keying baliqlar uvildiriq qo’yishigacha jinsiga qarab bo’lak saqlanadi. Ko’paytirish uchun sog’ kasalmas qobiqlari yaltiroq saylanib olinadi. Qolgan baliqlar bo’lsa to’ldirish to’parida yozda o’stirishga qoldiriladi.

Karp baliqlarining urg’ochilari etishtirilayaotgan hovuzda yavoi mayda sozon baliqlari yaniy tovar gruxidagi karp baliqlar tushib qolmasligi kerak. Urchitishda nasl beruvchi har bir baliq inektsiyalanadı. İnektsiyalaushı preparat miqdori baliqchi tarafidan har bir baliqning og’irligidan kelib chiqib belgilanadi. İnektsiya qilishdan oldin baliqlar tarazida o’lchanadi.
Baliqlarga etkiziladigan ruxiy ziyonni kamaytirish maqsadida inektsiyalaudı ertalab yoki kechqurun o’tkazish shart. 1 hovuzdagi baliqlar matrab bilan ovlanadi va inektsiya qilinadi 2 chi hovuzga solinadi.
Gipopiz kuzda yoki bahorda ko’llarda etishgan baliqlardan olinib tayorlanadi. Urg;ochi baliqlarni inektsiyalau oralig’I va baliqlarning etilishi vaqtiissiqlikga bog’liq.
Karp lichinkalari eng nozik bosqichlarda vaqtincha saqlab tirurish uchun katta bo’lgan amur apparatiga jaylashtiriladi. Uning uchun lichinkalar yorib chiqgan Veys apparatida saqlanadi. Uvildiriq qoviqlari va rivojlangan uvildiriqlar apparatining tubiga cho’kadi ,lichikalar bo’lsa suv qatlaminda suzib yuradi. Lichinkalar vaqtincha sari xaltacha hisobidan oziqlanad .Keyin bo’lsa putkilley sirtqi oziqlanishga o’tadi.
O’zbekiston sharoitida karp balig’I aprelning oxirida suvning issiqligi 18-20 gradusga etganda etiladi. Oq amur nasl beruvchilari – may oyining boshida.
Qon orqli gormonlar gonadalarga etib borib ularning rivojlanashiga oxirgi 5 bosqichga yordam beradi. Mamlakatimiz baliqchilari 8 yoshdan o’tgan baliqlarga unday etibor bermaydi.