Akbakultura fani boyicha

1.3 Ona baliqlar gruxini moslashtirish.
Baliqchilik xo’jaligin ko’paytirish vaqtida ona baliqlar gruxi uvildiriq va erkak jinsiy ho’jayralar oladigan va nasl beradigan kelasi yillari bo’ladigan baliqlar va nasl beradigan kelasi yil bo’ladigan baliqlar va nasl berolmaydigan baliqlar gruxidan iborat. Nasllik ishi yaxshi yuritish uchun baliqchilik xo’jaliklarning kichik to’ldirish gruxi lichinkalarıdan qaliplesedi.
Umuman aytganda ona baliqlar gruxi shakillantirishdagi baliqlarni etishtirish texnologiyasi va usullari bir biridan farq qilmaydi. Asosan ulardi biologiyliq usulari farq qiladi. Har xil yoshdagi baliqlar katta to’ldirish gruxin o’tkazgan keyin bo’lak hovuzlarda boqilish kerakligin esda tutish kerak.



Cyprinus carpio L., 1758 Sazan

Rutilus rutilus aralensis B.

Aral torta balıg’ı
10- MARUZA
Mavzu; Tovar (sotiladigan) baliqlarni etishtirish.
Reja :
1 O’zbekistonda sotiladigan baliqlarni o’sirishning ikki yillik sikli.
2 . Tovar baliqlarni etishtirishda qulay holatlar.

1. 
   Oziqlanish uchun vigatatsiy davri.
   

O’zbekistinda sotiladigan (Tovar baliqlar) babaliqlarni o’stirishning ikki yillik sikli qabul qilingan. Buning uchun qishni o’tirgan yosh baliqlarni semirtirish hovuzga o’tkazadi,u putkil vegetatsiya davri davomida o’stiriladi. Kuzda, baliqchilik xo’jaligining xo’jalik rejasiga muoviq hovuzlardan baliqlar aylanadi va sotuvga yuboriladi. Tovar baliqlar etishtirish quydagilar o’z ishiga oladi;
- hovuzlar baliqlar bilan to’ldirishga tayorgarlik;
- qishlash hovuzlardan baliqlarni bag hovuzlarga olishbag (bazıda jas balıqlardı pitomniklerden satıp alıp keltiriledi);
- vegetatsiy davrining Tovar baliqlarni etishtirish;
- boqish hovuzlardan baliqlarni ovlash va tovar baligi marketing. Umuman olganda tayarlık mayda balıqlardaı jetistiriu menen uqsas, tek normasında parıq kıladı.
- Tovar balıqlak barcha texnologiy etishtirish tasir etuvchi holatlar qatorida quydagilar kiradi; 1. Baliqni etishtirish kollanılatug’ın materiyaldan sifatli og’rligi 25 g va undan ortiq bo’lgan qishni o’tkazgan bir yillik baliqlar yaxshi material hisoblanadi.
- suvning temperaturasi ; eng aptimal temperature -22-28 daraja hisoblanadi,suv temperaturasi 30-32 grasdan yo’qoriroq bo’lganda baliqlardi o’sishi pasaadi;
- Hovuzdagi tabiiy oziq ovqat bazasining sifati va miqdori;
- Erigan kislorodning miqdori, aptimal miqdori 5-8 mg/l,
- Bliqlar ziyonkashlarning yo’qligi oziqlanishda, , azıklanıuda karsılaslarının kamligi
Baliqchilik xo’jaliklarida bor bo’lgan yaylov hovuzlarning maydoni odatda 5o-150 ga ortishi tarangligi 1-5—2 metirdi tashkil qiladi. Ularning yaxshi tekislangan bo’lishi, hovuzlarda borliq etishtiriladigan baliqni ovlab olishni tabinlaydigan suv kuyuv va suvni chiqarib yuborish tarmoqlar bor bo’lishi tegishli. Hovuzlar atrofida qulayli yo’llarning bo’lishi juda ahamiyatli.
Bazar munosabati sharoitida baliq etishtirishda juda kichi hovuzlarga o’tkizish ekonomikaliq tarafdan maqsadga muoviq hisoblanib bu boshlangich chiqinlarni kamaytiradi va ularning unumliligin o’sirish uchun imkonyat yaratadi. Chuqurligi 2-3 m maydoni 1-2 ga ( ko’pi bilan 5-10 gacha) bo’lgan hovuzlar eng yaxshi yaylov hovuzlari hsoblanadi. Bunday hovuzlar asrasa O’zbekistonning ovul xo’jaligi regionlarida fermerlikti rivojlanlandirish uchun qulay. Bu holat suvni unumlash ungada axamiyatli bo’lib hisoblanadi.
Keying yillari kuzgi tayorliqlariga, Tovar baliq tutub alingan guzgi tayorgarliklariga, tovar baliq tutib olingandan keyin boshlaydi guzgi tayorgarliklariga, tovar baliq tutib olingandan keyin boshlanadi; qirg’oq bo;yi chuqurligi 0,5-1 m va kengligi 2m, uzunligi 3-5 m (yaniy maydoni 6-10 m²) bo;lgan oziq-ovqat maydonlari tayorlanadi; bu maydonlar tayorlanadi;bir maydonning 400-500 dey 2 yoshli karplar uchun tayorlanadi; bu maydon tozalanib tuprog’in qısıu presleu ushın 30g/m² so’ndirilmagan hak solinadi; maydoning hamma eri o’simliklardan tazalanadi, o’rilgan o’simliklar yoqib yuboriladi; suv quyish va chiqarish tarmoqlari kanallari tozalanadi,ishlanishi lozim bo’lgan dambılardı va asrasa suv o’tkazadigan qurilmalardi (manaxlar, trubolar) onlaydı, ular atrofida maydonlar mustaxkamlanadi.
Tuproqning sifatin yaxshilash va yovoyi baliqlarni yoq qilish uchun hovuzning chuqurligi 2-3 ts/ge so’ndirilmagan hak solinadi. Tabiiy oziq ovqat bazasining rivojlantirish maqsadida hovuzning suvga to’ldirishdan 30- kun oldin uning tubi 5-7 sm chuqurlikda yumshatilib , 3-5 t/ge togin yamasa 1-2 t/ge ung salınadı. Zarurlik bo’lsa suv bilan to’ldirilgandan keyin hovuz chetlari va to’gin solinadi. Kırg’ak boylap ızg’arlıg’ı kashkan ot-shoplerdi taslau mumkin.
Hovuzlarni baliqlantirish hovuz suvga to’ldirilishi va qishlik hovuzi bo’shatilishi bilan amalga oshiriladi. Qishlik hovuzlardan baliqlar febral-mart oylarida tutiladi. Bir yoshli baliqlar sanab chiqilib o’rtacha og’irligi aniqlanadi,saylanadi va tiril baliqlar tiri baliq tashiydigan mashinalarda va boshqa usullsr bilan yaylov hovuzlarga o’tkariladi. Bunda baliqlarga ektozıyankeslerge karsı metili kok, malaxit jasıl, brilliant ko’k, kali permang’aniti (marg’ansovka) va eritmalar bilan ishlov berish maqsadga muoviq. .
Hovuzdagi suv temperaturasi 9-12 gradusga isigandan keyin baliqlar oziqlana boshlaydi. Baliqlarning yaxshi o’sishi yaxshi oziqlanishiga bog’liq.
O’zbekistonda do’ng manglay, karp va oqamur polikulturasi etishtiriladi;
Aq amur do’ngmaylaylari, fitobintoslar zooplanktonning yaxshi rivojlanishin talab qiladi. Buning uchun mineral to’ginlar solinadi.
Aq amur yo’qori o’simliklar bilan oziqlanadi, hovuzlarda uni tez eb qo’yadi. Yaxshi natijalarga etishish uchun hovuzga o’rilgan o’tlarni solish kerak. Agar o’t solinmasa, u holda oq amur baliq umuman sonining 10% miqdori qo’shimcha baliq sifatida ko’paytiriladi. Karp hamma narsani eydi,bentos organizmni yaxshi ko’radi, omixta emni yaxshi eydi. Mamlakatimiz baliqchiligida karpni oziqlandirish uchun suniy oziq ovqatdan foydalaniladi. Yovoyi baliqlardan alıs h’a’mazık ovqatni ko’paytirish maqsadida hovuzning gektariga 100-200 bir yilliksuvdak yoki 1-2 nasil beruvchi suvdak yasidan solish maslaxat beriladi. Katta hovuzlarda oziq ovqat qayiqda hamma hovuz bo’ylab solish kerak.
« Jo’l »ko’rinishida yoki 5-7 gacha belgilab olingan «jem nokatlarınan» oziqlantirish mumkin. Axamiyatlissi shundaki em solish o’rnin va vaqti har doim bo’lish kerak,baliq ushbu o’ringa o’rganishguncha kichkina hovuzlarda,(1 gacha) qirg’oqdan hovuz aylanishi bo’ylab berish mumkin. Kuniga bir necha marta oziqlanish maqul; suvning temperaturasi 18-20 gradus bo’lganda 2-marta,20-25 gradusga 3-marta, 25 tadanko;proq bo’lganda 4- marta. Birinchi oziqlandirish ertalab soat 6-7 da o’tkaziladi. Oziqlantirish uchun vegetatsiy 30-60 minut o’tgandan keyin, uning eyilishi tekshirilsdi. Ratsional oziqlantirish uchun vegetatsiy davrining prtainge boy oziq ovqatdan,so’ng uglevodga bo’y oziq- ovqatni solish maqul. Mavsum boshida baliqchi har bir hovuz uchun oziqlantirish tartibi va baliqlarning o’sirish rejasin tuzish lozim. Shuning bilan har bir hovuz uchun oziqlandirish vedostın tuzish shart.. baliqlarning o’sishi har 15



Akvakuitura usluvida baliq etishtirish O’zbekston ushun katta ahamiyatga ega.
Kunda baliqlash natijasida ko’rinadi. To’gin har natijalarida ko’rinadi. To’gin va em solish o’zgarishlar natijalariga ko’ra kiritiladi. Suvning balandlign kuzatish ( suv balandligi pasayishi mumkin emas ). Fito va zooplankton va o’simliklarning rivojlanishi uchun belgili to’gin solish;
Karp va aq amurni oziqlandirish uchun har kuni em solis va ularning eyishini doimiy kuzatib turish;
Suvning sifati asrasa suvning temperaturasi va suvda erigan kislorod miqdori hamisha tekshirilishi kerak;
Baliqlarning o’sish suratin tekshirish va oziqlanishiga o’zgartirish kiritish uchun kuzatish o’tkazish kerak;
Kuzga kelib 0,5-1,0 kg og’irliqlari etishtirish baliqchilik siklining eng birinchi vazifasi hisolanadi. O’zbekistonda tovar baliqlardi etishtirish uchun qulay sharoitlar mart oyining noyabir oyigacha davom qiladi. Umuman vegetatsiy davri davomida quydagi marosimlar o’tkazilishi kerak. Kuzda yaylov hovuzidagi baliqlar ovlanib suvi chiqariladi.
Baliqchilik xo’jaligida;
Xo’jalik bo’yicha hovuzlarda baliqni tutish tartibin tuzish;
Baliqchilar birigadasin tuzish ;
Har bir hovuzning xolatin xisobga olgan holda ulardi o’rinlaydigan ishlar asosidatexnik topshiriqlarni ishlab chiqish;
Har bir hovuzda baliq tutishda juvobkarlik ish boshqaruvchiga tegishli
Baliqni tutish uchun suv chiqarish qurilmasi (Monax) shandorlar ashılıp, suw h’a’uizden asta oxirida chiqariladi baliqlar hovuzning yo’qori tarafidan baliq yig’ish kanali tarafga o’tkazilib o’zgacha ov qurilmalarida tutiladi. Oddatda oldin suv 1/3 ga kamayganda donmanglay va oq amurlar tutiladi. Ovning oxirida suv kam qolganda karp tutiladi.
Baliqchilik xo’jaliklarida tiri baliq saqlanadigan toza suvli biton hovuzlar borligi unumli. Bunday ushlash maqsadi tirik baliq saqlanadigan taza suvli biton hovuzlar barligiunumli. Bunday ushlash maqsadga muoviq bo’ladi. Bunday hovuzlarga 100kg/m 3-gasha baliq solish mumkin. Erigan kislorodning eng kam miqdori3-4 mg/l.