71
71
3.2-§.
Ҳуқуқбузарликлар
профилактикаси
ҳақидаги
таьлимотларнинг назарий асослари
.
Жиноятчиликка қарши курашишни амалга оширда жиноятчиликни таг-
томири билан бутунлай тугатиш хаққоний эмас. Жиноятчиликнинг холати ва
унга қарши кураш шарт-шароитларидан кўриниб
турибдики, у баьзан
самарали, баьзан эса бесамар ўтказилиши мумкин. Чамаси, жиноятчиликни
бутунлай йўқ қилиш ниҳоятта мураккаб ва тула амалга оширилмайдиган орзу
бўлса керак.
40
Мустақиллик йилларида олиб борилаётган туб ислоҳотларнинг
самарасига
эришиш учун албатта, ҳамма бир ёқадан бош чиқариш, ҳамма
биргаликда ҳаракат қилиши керак. Призедентимиз табири билан айтганда:
“Халқимиз шуни яхши билиши керак: олдимизда узоқ ва машаққатли
йўл турибди. Барчамиз жипслашиб, тинимсиз ўқиб-ўргансак, ишимизни
мукаммал ва
унумли бажарсак, замонавий билимларни эгаллаб, ўзимизни
аямасдан олдинга интилсак, албатта, ҳаётимиз ва жамиятимиз ўзгаради.”
41
Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда
ҳуқуқбузарликлар профилак-
тикаси назариясининг асосий белгилари шаклланди
. Унинг шаклланишига
криминолог
олимлар
Г.А. Аванесов,
А.И. Алексеев,
С.Б. Алимов,
Ю.М. Антонян, А.И. Жалинский, А.А. Герцепзон, М.М. Бабаев, О.В. Бородин,
З.С. Зарипов, И.И. Карпец, В.Н. Кудрявцев, Н.Ф. Кузнецова, А.Н. Ларьков,
А.Б. Сахаров, В.Г. Танасевич, А.М. Яковлев, А.С. Шляпочников, И. Исмаилов,
М. Усманалиев, Й. Каракетов, Қ. Абдурасулова ва бошқа олимлар ўзларининг
илмий ишлари билан муносиб ҳиссаларини қўшдилар.
Жумладан, «Крими-
нология» дарслигининг мамлакатимизда илк бор, яъни 1996 йил ИИВ
Академиясида давлат тилида З.С. Зарипов ва И. Исмаиловлар томонидан,
шунингдек 1998 йилда Тошкент давлат юридик институтида «Криминология»
М. Усмоналиев ва Ю. Каракетовлар томонидан топ этилиши ҳамда 2007 йилда
ИИВ Академиясида профессор З.С. Зариповнинг умумий таҳрири
остида
40
Н.Мухаммадбаевна “Шахар ИИОларнинг жиноятчиликни олдини олиш бўйича жамоат
ташкилотлари билан ўзаро хамкорликни ташкил этиш ва такомиллаштириш йўллари.
41
Ш.М.Мирзиёев Олий Мажлисга мурожаатнома (2020 й)
72
72
умумий ва махсус қисмларни ўз ичига олган «Криминология» дарслигининг
қайта ишланиб, янгидан нашрдан чиқарилиши, шу
билан бирга вояга
етмаганлар, уюшган ва рецидив жиноятчилик профилактикаси бўйича
тадқиқотчилар томонидан фундаментал изланишлар олиб борилганлиги
фаннинг ривожланишида муҳим аҳамият касб этди.
Ушбу даврда ҳуқуқбузарликлар профилактикаси,
уларнинг сабаб ва
шароитларини ўрганиш, бу борадаги фаолиятни ташкил этиш, ҳуқуқбузар ва
жабрланувчи шахсини ҳамда бошқа ушбу соҳадаги муаммоларни тадқиқ
этишга бағишланган бир қатор докторлик ва номзодлик диссертациялари
тайёрланди ва ҳимоя қилинди.
Ўзбекистонда ҳуқуқбузарликлар профилактикаси сиёсати:
– ички сиёсатнинг таркибий қисми бўлган жиноятчиликка қарши
курашнинг устувор йўналиши ҳисобланади;
– Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик Палатаси ва
Сенати томонидан белгиланади;
– Ўзбекистон Республикаси Президентининг
фаол иштирокида
белгиланади;
– мазмун-моҳияти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва
қонунлари нормаларида мустаҳкамланган қоида ва принципларда ўз аксини
топган.
Ҳар бир даврдаги ҳуқуқбузарликлар виктимологик
профилак-тикаси
ҳақидаги таълимотлар бир-биридан ўзига хос хусусиятлари билан фарқланиб,
ўз замони ва давлат бошқарувидан келиб чиқиб яратилган.
Охирги 25 йил мобайнида дастлаб бир қатор криминолог олим-ларнинг
илмий ишлари ва мақолаларида виктимология атамаси ишлатила бошланди.
Ушбу
олимлар
қаторига
З.С.
Зарипов
42
,
И. Исмаилов
43
,
Ю. Каракетов
44
,
Қ.Р. Абдурасулова
45
,
З.Г. Зокирова
46
,
42
Алауханов Е.О., Зарипов З.С. Профилактика преступлений: Учебник. – Алматы, 2008. – С. 376.
43
Исмаилов И. Уюшган жиноий тузулмалар фаолиятининг олдини олишни назарий ва ташкилий-
ҳуқуқий таъминлаш: Юрид. фан. д-ри. ... дис. автореф. – Т., 2006. – Б. 47.
44
Каракетов Ю.М. Агар жиноятчи сизга тажоввуз қилса.... – Т., 1999. – Б. 150.
73
73
Г.Т. Абдуллаходжаев
47
, С.С.Ниёзова
48
, Ж.С. Мухторов
49
, И.Ю.Фазилов
50
,С.Б.
Хўжақулов
51
ва бошқаларни киритиш мумкин. Мазкур олимларнинг илмий
асарларида асосан виктимология, унинг мазмун ва моҳияти, у билан боғлиқ
айрим
тушунчалар, виктимологиянинг турлари ва жабрланувчиларга оид
назарий-методологиялар
яратилди.
Шунингдек,
жиноятларнинг
виктимологик профилактикаси тўғри-сидаги дастлабки қарашлар пайдо
бўлди. Улар томонидан олиб борилган тинимсиз изланишлар ва ҳаётий
вазиятлар,
Do'stlaringiz bilan baham: 
