Академияси ҳУҚУҚбузарликлар профилактикаси мутахассислиги

 Каримов И.А.
Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак. Т. 10. – Т., 2002. – Б. 35–40. 

---

60 
60 
таъминлаш, уларнинг жанговар тайёргарлигини ошириш борасида тегишли 
чора-тадбирларни кўриш; 
– маҳалла қўмиталарининг жамоат тартибини таъминлаш, одамларнинг 
ҳушёрлиги ва ён-атрофда рўй бераётган воқеаларга онгли муносабатини 
оширишга қаратилган ишларини фаоллаштириш
34
; 
– фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг аҳоли яшаш 
жойларида содир этилаётган ҳуқуқбузарликлар ва бошқа ғайриқонуний хатти-
ҳаракатларни келтириб чиқараётган сабаб ва ҳолатларни аниқлаш, уларни 
бартараф этиш йўлидаги саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлаш
35
; 
– ҳуқуқ-тартибот органлари фаолиятининг бутун жамият назорати 
остида бўлишига эришиш
36
. 
Президент Ислом Каримов бевосита ички ишлар органларининг 
ҳуқуқбузарликлар профилактикасига доир фаолиятини такомиллаштириш 
борасида қуйидаги масалаларга алоҳида аҳамият бериш зарурлигини 
таъкидлайди: 
1)
мамлакатимизда жамоат тартиби ва хавфсизликни таъминлашга 
қаратилган ички ишлар органлари фаолиятини янада такомиллаштириш 
бўйича бошланган тизимли ишларни изчил давом эттириш ва чуқурлаштириш, 
ҳуқуқбузарликларни, биринчи галда ёшлар ўртасида олдини олиш бўйича 
профилактика ишлари самарадорлигини ошириш, жиноятларни зудлик билан 
очиш ва содир этилган жиноят учун жазо муқаррарлигини таъминловчи 
тезкор- қидирув ва тергов фаолияти тизимини такомиллаштириш; 
2)
ички ишлар органлари ишидаги қонунийликни янада мустаҳкамлаш, 
ходимлар фаолиятида учраб турадиган коррупция, расмиятчилик, тўрачилик, 
лоқайдлик каби салбий ҳолатларга тубдан барҳам бериш, айниқса, йўл-
патруль хизмати ва бошқа тузилмалар ишидаги камчиликларни бартараф 
этиш, кадрларни танлаш ва жой-жойига қўйиш, шахсий таркибни маънавий-
ахлоқий жиҳатдан тарбиялаш, ички ишлар органларини тасодифий 
34
Ўша манба. – Б. 87–88. 
35
Каримов И.А.
Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. Т. 8. –Т., 2000. – Б. 
350. 
36
 Каримов И.А.
Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. – Т., 1999. – Б. 35.

---

61 
61 
ходимлардан, аввало, ўзининг ишчанлик, ахлоқий ва профессионал 
тайёргарлиги бўйича ички ишлар органи ходими деган юксак унвонга нолойиқ 
кишилардан тозалаш борасидаги ишларни кучайтириш; 
3)
Ички ишлар вазирлиги органларининг моддий-техник базасини янада 
мустаҳкамлаш, 
улар 
фаолиятига 
замонавий 
ахборот-коммуникация 
технологиялари ва компьютер техникасини жорий этиш, маълумотлар 
банкини шакллантириш ва ундан тезкор фойдаланиш борасидаги ишларга 
алоҳида эътибор қаратиш; 
4)
профилактика инспекторларининг малакаси ва профессионал 
маҳоратини ошириш, уларда юксак профессионализм, хушмуомалалик, 
одамлар орасига кириб бориш, ёшлар қалбига йўл топа билиш, оила ва мактаб 
ўртасида мустаҳкам алоқа ўрнатиш каби асосий хусусиятларни 
шакллантириш; 
5)
трансчегаравий жиноятлар, уюшган жиноятчилик ва наркотрафик, 
наркотикларни етказиб бериш ва тарқатиш манбаларига қарши курашиш; 
6)
ички ишлар органлари ходимларини ижтимоий ҳимоя қилишга 
қаратилган аниқ мақсадли ишларни янада кучайтириш. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов ҳуқуқбузар-
ликлар профилактикаси фаолиятини ҳуқуқий таъминлаш ҳақида фикр-
мулоҳазалар билдириб, барча бўғиндаги давлат идоралари фаолиятининг 
ҳуқуқий асоси бўлиб хизмат қиладиган қонунлар тизими яратилиши 
лозимлигини таъкидлайдилар. Бу тизим, бир томондан, марказий, иккинчи 
томондан эса вилоят, шаҳар ва туманлар даражасидаги давлат ҳокимияти 
ҳамда бошқарув идораларининг вазифаларини аниқ белгилаб бериши, 
уларнинг ишини мувофиқлаштириб туриши керак. Ва ниҳоят, у бошқарув 
вазифаларининг асосий қисмини марказдан вилоятларга, вилоятлардан шаҳар-
туманлардаги давлат ҳокимияти ва бошқарув идораларига ўтишини 
таъминлаши даркор. Шу тариқа бу босқич аста-секин ўз-ўзини бошқариш 

---

62 
62 
жамоатчилик ташкилотларига ҳам етиб боради
37
. 
Президент Ислом Каримов ана шундай таъсирчан ҳуқуқий механизмни 
вужудга келтириш давлатимизнинг олий қонунчилик органи – Олий Мажлис 
фаолиятининг энг муҳим вазифаларидан бири бўлмоғи лозимлигини 
таъкидлайдилар. 
Ўтган йиллар давомида суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилган 
ислоҳотлар жараёнида Президент Ислом Каримовнинг асарларида бевосита 
ҳуқуқбузарликлар профилактикаси фаолиятини ҳуқуқий таъминлашга хизмат 
қилувчи бир қатор фикр ва мулоҳазалар илгари сурилди. Улар мазмунига кўра 
қуйидаги мақсад-муддаоларни кўзлагани билан ҳам аҳамиятлидир: 
– фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлат манфа-
атларини турли ғайриҳуқуқий, жиноий тажовузлардан ҳар томонлама 
ишончли ҳимоя қилишни кафолатлаш; 
– жиноят қонунчилигини эркинлаштириш ва инсонпарварлик тамойил-
ларига янада мувофиқлаштириш; 
– қонунчиликка риоя этилиши устидан назоратни мустаҳкамлаш; 
– фуқароларнинг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш, қонунларга 
ҳурматини ошириш ва шахснинг жазонинг муқаррарлигини нечоғлик 
англашига эришиш; 
– жамиятда ҳуқуқбузарлик ва жиноятлар содир этилишига сабаб 
бўлувчи ёки шароит яратувчи, уни озиқлантирувчи ижтимоий-иқтисодий, 
маънавий, сиёсий ва бошқа соҳалардаги салбий омилларни аниқлаш, уларни 
атрофлича ўрганиш ҳамда бартараф қилиш; 
– суд-ҳуқуқ тизимида, хусусан ички ишлар органлари фаолиятини янада 
такомиллаштириш бўйича бошланган тизимли ишларни изчил давом эттириш 
ва чуқурлаштириш; 
– ҳуқуқбузарликлар профилактикаси билан шуғулланувчи субъектлар, 
хусусан уни бевосита амалга оширувчи органларнинг ўзаро ҳамда улар билан 
жамоатчилик ўртасидаги узлуксиз ҳамкорликни ташкил этиш ва 
37
 Каримов И.А.
Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т. 3. – Т., 1996. – Б. 19–20. 

---

63 
63 
такомиллаштириш ва бошқ. 
Юқоридагилардан кўриниб турибдики, Президент Ислом Каримов 
асарларида жиноятчилик ва унинг сабаб-шароитлари, ҳуқуқбузарликлар 
профилактикаси ва бу борадаги фаолиятни ташкил этиш, такомиллаштириш 
ҳамда ҳуқуқий таъминлаш борасида билдирилган фикр ва қарашлар 
концептуал хусусиятга эгалиги билан ажралиб туради. Бу ғоя ва қарашлар,
 
аввало, ўтган йиллар ичида Ўзбекистонда суд-ҳуқуқ тизимида, хусусан унинг 
асосий йўналишларидан бири бўлган ички ишлар органлари тизимида 
босқичма-босқич амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларни рўёбга 
чиқариш жараёнида асос вазифасини бажариб келмоқда.
 
Қолаверса
,
ушбу ғоя 
ва қарашларда мамлакатимизнинг ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тизими-
даги ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг асосий йўналишлари ва уларнинг 
истиқболларига доир масалалар ҳам ўз аксини топган. 
Шуни таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамасининг «Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини 
такомиллаштириш ҳақида»ги 2000 йил 21 сентябрь 360-сонли қарорининг 
қабул қилиниши ушбу тизимнинг имкониятларини янада кенгайтириш орқали 
жамиятда вояга етмаганлар ва ёшлар жиноятчилигининг олдини олишда 
жамоатчилик ролини кучайтиришга қаратилди
38
. 
Оғир ва ўта оғир жиноятлар, қасддан одам ўлдириш, талончилик, 
босқинчилик, товламачилик, ўғрилик ва вояга етмаганлар ўртасидаги 
жиноятларнинг камайишига эришилди»
39
.
Бундан ташқари