Академияси ҳУҚУҚбузарликлар профилактикаси мутахассислиги

 
 
18
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган
нутқи. 

---

35 
35 
II БОБ. ЎРТА ОСИЁДА ЧОР РОССИЯСИ ВА СОБИҚ ИТТИФОҚ 
ХУКМРОНЛИГИ 
ДАВРИДА 
ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР 
ПРОФИЛАКТИКАСИ 
ҲАҚИДАГИ 
ТАЬЛИМОТЛАР 
ҲАМДА 
УЛАРНИНГ МОҲИЯТИ. 
2.1-§. Ўрта Осиёда Чор Россияси хукмронлиги даврида 
ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ҳақидаги таьлимотлар . 
Келажакка катта умид ва ишонч билан қараб, ҳамиша сабр-матонат 
билан яшаган ўзбек халқи ҳам 1991 йил 31 августда муқаддас орзусига 
эришди – жонажон Ватанимиз ўз давлат мустақиллигини қўлга киритди. 
Шавкат Мирзиёев 
Ўзбекистон Республикаси Президенти 
 
Ҳуқуқбузарликлар 
профилактикасига 
оид 
таълимотлар 
ривожланишининг яна бир янги босқичи бу Чор Россияси ҳукмронлиги 
даврига тўғри келди. Бу давр нафақат ҳуқуқбузарликлар профилактикасига 
оид таълимот ёки қарашлар балки, Ўзбекистон давлати ва ҳуқуқи тарихида 
ХIХ асрнинг 60-йилларини «янги давр»нинг бошланиши деб аташ мумкин. 
Бу эса бевосита Туркистон ўлкасини, жумладан Ўзбекистон ҳудудини чор 
қўшинлари томонидан босиб олиниши билан характерланади. 
Чор мустамлакачилари Марказий Осиё худудида истикомат килувчи 
турли халкларни бир-бирига қарши куйиш билан улар ўртасида низони авж 
олдирди, Туркистонда маданият, илм-фан, санъат, адабиёт, таълим-тарбия 
сохасида ҳам уз сиёсатини амалга ошира бошлади асосий эътиборни 
халқимизни миллий маданияти, тарихидан, урф-одатларидан махрум этишга 
каратди. Чор мустамлакачилари шу сиёсат асосида Ўлкада ўз мавқеларини 
мустахкамлашга харакат килдилар. Ўлкада юз берган бу воқеалар 
Ахмад 
Дониш, 
Фурқат, 
Мукумий, 
Аваз 
Утар, 
Завқий
каби 
илгор 
маърифатпарварнинг дунёқарашига таъсир курсатди, улар чор маъмурлари 
кўллаган 
жабр-зулм, 
хақорат, 
каршиликларга 
қарамай, 
маданий 
қадриятларимизни саклаб кқолишга харакат килдилар, ўзларидан олдин 

---

36 
36 
утган мутафаккирларнинг инсонпарварлик, таълим-тарбия хакидаги 
маърифий фикр-гояларини давом эттиришни ўз олдиларига асосий максад 
қилиб куйдилар. 
“Эл-юртимиз ўзининг кўп асрлик тарихи давомида бундай машъум 
хатарларни неча бор кўрган, уларнинг жабрини тортган. Шундай асоратлар 
туфайли тилимиз, динимиз ва маънавиятимиз бир пайтлар қандай хавф 
остида қолганини барчамиз яхши биламиз. Ана шу фожиали ўтмиш, босиб 
ўтган машаққатли йўлимиз барчамизга сабоқ бўлиши, бугунги воқеликни 
теран таҳлил қилиб, мавжуд таҳдидларга нисбатан доимо огоҳ бўлиб яшашга 
даъват этиши лозим. Ўз тарихини билмайдиган, кечаги кунини унутган 
миллатнинг келажаги йўқ. Бу ҳақиқат кишилик тарихида кўп бора ўз 
исботини топган”. 
19
Шу ўринда “Қ.А.Саитқуловнинг Ҳуқуқбузарликлар виктимологик 
профилактикасининг асосий йўналишлари” номли илмий рисоласида 
қуйидаги гапларни келтириб ўтган: “ Бу даврда жабрланувчиларнинг жиноят 
содир этилиши роли мавжудлиги тўғрисида дастлабки илмий хулосалар 
ХVIII асрда яратилган. Масалан, Меремия Бентам (1748-1832 йиллар) жиноят 
қонунчилигида жабрланувчиларга етказилган зарарни қоплаш ва шу орқали 
жиноят содир этувчиларнинг муайян жиноий мақсадлардан ўзларини 
тийишга олиб келишини таминлаш мақсадида зарур моддалар киритилишини 
таклиф этган. 
Юқорида такидлаб ўтганимиздек, Ахмад Дониш хам ўз ғоя ва 
қарашлари билан хозирги замон фарзанд тарбияси, ҳақиқий комил инсон 
қандай бўлишлиги кераклиги тўғрисида бир қанча фикрлар келтириб ўтган.