Akademiyalıq xat Ekologiyalıq jurnalistika – jańa baǵdar ma? 1-adım

2-adım. Qorshaǵan ortalıq hám oǵan insanlardıń zıyan jetkeriwi yáki ósip rawajlanıwına ózleriniń unamlı tásir jasawına baylanıslı máseleler dógereginde maǵlıwmatlarǵa iye bolıwımız ushın ekologiyalıq jurnalistika degen terminniń júzege kelgenligi bizge belgili. Bul termin neni ańlatadı degen soraw tuwılıwı múmkin, álbette. Ekologiyalıq jurnalistika ózine tán ózgesheliklerine hám baǵdarlarına iye. Sebebi, onda tábiyiy hám sociallıq qubılıslar ekosistemanıń halatı hám rawajlanıwı tiykarında úyreniledi. Solay etip, ekologiyalıq jurnalistika “oykos” – “úy”, “logos” “ilim” degen sózlerden alınıp úy haqqındaǵı bilimlerdi beriwdi, tiri organizmler menen qorshaǵan ortalıqtıń qatnasıqların sáwlelendirip baradı.
Usı orında “ekologiyalıq jurnalistika” terminiń mánis-mazmunı haqqında túrli sorawlar tuwılıwı múmkin. Bul haqqında ilimpazlardıń túrli pikirleri bar bolıp, atap aytqanda Sh.M.Fridman hám K.A.Fridmanlar: ekologiyalıq jurnalistikanıń predmeti menen onıń tematikalıq baǵdarları bolǵan densawlıqtı saqlawdan baslap balıqshılıqqa shekem atap ótiw arqalı túsinikti tolıq ashıp beriw qıyın. Eger tiykar sıpatında qıyın sistema dep ortalıq túsinilse, yaǵnıy, onda janlı hám jansız tábiyat qıyın qatnasıqlarǵa ushıraydı. Demek, qálegen jurnalistikanı ekologiyalıq jurnalistika sıpatında qabıl etiwge boladı” – dep pikir bildiredi.
Al, ilimpaz M.V.Orlova: Ekologiyalıq jurnalistika – bul kúndelikli ómir sáwlelenetuǵın informaciyada qorshaǵan ortalıq halatınıń operativ túrde sáwleleniw forması. Onıń maqseti jámiyetti, ulıwma insanıyattı, tábiyiy baylanıstı saqlaǵan halda turaqlı rawajlanıw hám jasawına kerekli boǵan maǵlıwmatlar menen táminlep barıw bolıp tabıladı.
Onnan basqa A.Koshineva, N.Kalinin, L.Sizova, M.From sıyaqlı ilimpazlardıń da bul máselege baylanıslı túrli kózqarasları, pikirleri bar.
3-adım. Házirgi waqıtta Ózbekstanda ekologiyalıq mashqalalardı sáwlelendiriw baǵdarında jumıs alıp barıp atırǵan ǵalaba xabar quralları sisteması hám olarda sáwlelengen materiallardıń tematikası, problematikası, janrı, tili, stili, janrlıq hám tematikalıq ózgesheliklerin ilimiy kózqarastan úyreniw, analizlew jurnalistika tarawınıń aktual máseleleriniń birinen bolıp tabıladı. Usı orında ekologiyalıq jurnalistika haqqındaǵı túrli kózqaraslardı ayrıqsha úyrengen halda túrli pikirlerge analiz jasaymız. Bul boyınsha ilimpazlardıń aytqan pikirlerinde natuwrı maǵlıwmatlardı da, durıs informaciyalardı da ushıratamız. Atap aytqanda, biz Sh.M.Fridman hám K.A.Fridmanlardıń aytqan pikirlerine pútkilley qarsımız. Óytkeni, jurnalistikanıń qálegen baǵdarı ekologiyalıq jurnalistika bola bermeydi. Biykarǵa jurnalistika tarawına ele de itibar qaratıp arnawlı túrde ekologiyalıq ózgeshelikleri ajıratıp kórsetilip atırǵan joq. Sonlıqtan da, ilimpaz M.V.Orlovanıń ekologiyalıq jurnalistikanıń ózi kúndelikli ómir sáwlelenetuǵın informaciyada qorshaǵan ortalıqtıń sáwleleniwi ekenligin biykarǵa atap ótpegen. Shınında da, turmıstıń basqa tarawlarınan parıqlı ráwishte ekologiyalıq mashqalalar óziniń quramalılıǵı hám insan jasaw shárayatı ushın áhmiyetliligi menen ajıralıp turadı, onıń maqseti ulıwma insanıyattı, jámiyetti, tábiyiy baylanıstı saqlaǵan halda turaqlı túrde rawajlandırıw bolıp tabıladı.