Akademik litseylarda kimyo

1.  Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish,  tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Kimyoviy  bog'lanish,  uning  xillari  va  paydo  bo'lish  sabablarini  tushuntirishda 

nisbiy  elektromanfiylik,  Lyuis  va  Kossel  gipotezalari,  atom  orbitallar  gibridlanish 

nazariyalari  mazmunini jadvallar, video tasvirlar, slaydlar orqali tushuntiriladi. 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan amaliyotda  foydalanish kompitensiyasi: 

Olingan bilim asosida mavzu bo’yicha tegishli masala va testlarni mustaqil bajara 

oladi. Molekulalarning shar –sterjenli modellari yasash orqali tassavurga ega bo’ladi. 

4.  Oddiy  va  murakkab  moddalarning  gaz,  suyuq  va  qattiq  holati.    Kristall 

panjara turlari. Gaz qonunlari. B1+ (10 soat) 

4.1. Oddiy va murakkab moddalarning gaz, suyuq va qattiq holati. Kristall panjara 

turlari. 

4.2. Gaz holatining umumiy xarakteristikasi. Gazlarning zichligi, nisbiy zichligi va 

molar hajmi. Avagodro soni. 

4.3. Ma'lum gazlarning tarkibi berilgan aralashmasining molyar massasini topish. 

4.4. Ideal gazning holat tenglamasi va undan foydalanish yo'llari. 

4.5. Gazlarning parsial bosimi. Dalton qonuni. 

4.6.  Real  gazlar.  Van-der-Vaals  tenglamasi  to'g'risida  tushuncha.  Molekulalararo 

dispersion, polarizatsion va orinlatsion ta'sirlar to'g'risida tushuncha. 

4.8. Gazlarning suyuqlanishi. Suyuq holatning tavsifi. 

4.9. Aralashgan holdagi suyuqliklarni bir-biridan ajratish usullari. 

4.10.  Qattiq  holat  va  uning  tavsifi.  Qattiq  moddalardagi  kristall  panjaralarning 

xillari va ularning modda xossalariga ta'siri haqida tushuncha. 

4.11. Amorf  holatdagi qattiq moddalar haqida tushuncha. 

1.  Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish  ,tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Moddalarning  agregat  holatlari,xususan,  ideal  va  real  gazlarga  tegishli 

qonuniyatlarni  video  materiallar,  slaydlar,  internet  resurslaridan  foydalangan  holda 

o’rganiladi. Turli gazlarning,qattiq  va suyuq moddalarning  eruvchanligiga oid tajribalar 

kuzatiladi. 

 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan  amaliyotda  foydalanish kompitensiyasi: 

Olingan bilim asosida mavzu bo’yicha tegishli masala va testlarni mustaqil bajara 

oladi.Qattiq moddalarning shar –sterjenli modellari yasash orqali tassavurga ega bo’ladi. 

5.  Stexiometriya  asoslari  va  kimyoning  asosiy  qonunlari.  Kimyoviy 

tenglamalar.  B1+ (8 soat) 

5.1.  Massaning  saqlanish  qonuni  energiyaning  saqlanish  qonunning  xususiy  noli 

ekanligi. Yadro jarayonlarida massa defekti. 

5.2.  Modda  va  maydon  materiyaning  2  xil  mavjud  bo'lish  shakli  ekanligi  (Prust. 

1808). 

5.3. Tarkibning doimiylik qonuni. Karrali nisbatlar qonuni (Dalton, 1803). 

5.4. Ekvivalent nisbatlar qonuni (Rixter, 1792). 

5.5. Kimyoviy tenglamalar va ularga binoan hisoblash. 

5.6. Tarkibning doimiylik qonunidan chetlanishlar va ulaniing sabablari. 

1.Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish,  tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Kimyoning  asosiy  qonunlari  nazariy  misollar,  kimyoviy  tenglamalar,  hisoblash 

masalalarini echish orqali o’rganiladi. Kimyoning asosiy qonunlarini namoyon qiluvchi 

demonstrasion tajribalar ko’rsatiladi. 

2.Kimyoviy bilimlar va asboblardan  amaliyotda  foydalanish kompitensiyasi: 

Mol, massa, hajm, ekvivalent, stexiometrik nisbatlar yordamida standart matematik 

amallar bilan masala va test topshiriqlarini bajara oladi, o’rganilgan kimyoviy bilim  va 

tushunchalarni kundalik hayot va nostandart vaziyatlarda qo’llay oladi. 

6.  Dispers  sistemalar.  Eritmalar  vaularning  xossalari.  Turli  moddalarning 

suvda erishi. Eruvchanlik koeffitsiyenti va eruvchanlik ko’rpayttnasi. B1+ (16 soat) 

6.1.  Geterogen,  mikrogeterogen  va  gomogen  dispers  sistemalar.  Dispersion  muhit 

va dispers faza. Disperslik darajasi. Sirt tarangligi va sathiy energiya. 

6.2. Gazlarning suyuqliklarda erishi va unga ta'sir qiluvchi omillar. 

6.3. Suyuq moddalarning bir-birida erishi. 

6.4. Qattiq suvda erishi. Eruvchanlik koeffitsiyenti. Qayta kristallash asoslari. 

6.5. Eritmalarning konsentratsiyasini turli kattaliklarda ifodalash. 

6.6. Eritmalarning kolligativ xususiyaitiari va ulardan amalda foydalanish. 

1.Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish,  tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Dispers  sistemalar,ularning  xossalari,  turlari  haqida  tasavurga  ega  bo’ladi.  Gaz, 

suyuq,  qattiq  moddalar  eruvchanligini  tajribalarda  kuzatadi.  Qauta  kristallashga  doir 

tajribalarni  mustaqil  o’tkazadi  va  tahlil  qiladi,  tushuntiradi.  Turli  hil  eritma 

konsentrasiyalarini  tayyorlash,  konsentrasiyalarini  hisoblash  algoritmlarini  to’g’ri 

qo’llaydi. 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan amaliyotda foydalanish kompitensiyasi: 

Mavzu bo’yicha olingan ma’lumotlarni turmushda ro’y berayotgan jarayonlar bilan 

bog’lay  oladihamda  tegishli  hisoblash  masalalarini  standart  matematik  amallar 

yordamida bajara oladi. 

3. Tajribalar o’tkazish, kimyoviy jarayonlarni kuzatish va xulosalar chiqarish 

kompitensiyasi: 

Mustaqil  ravishda  tajriba  qurilmalarini  yig’adi,  tajriba  o’tkaza  oladi  va  olingan 

natijalarni  solishtira  oladi,  tahlil  qila  oladi;  natijalarni  jadval  va  grafik  ko’rinishda 

tasvirlay  oladi  va  tegishli  xulosalar  chiqara  oladi;  Eritmalarga  xos  fizik  va  kimyoviy 

kattaliklarni  aniqlash  usullarini  biladi,  fizik  va  kimyoviy  kattaliklarni  o’lchovchi 

asboblarning ishlash printsipini biladi; tadqiqotchilik xususiyatlarini namoyon qila oladi. 

Kimyoviy  reaktsiyalarni  kuzatish  orqali  moddaning  tuzilishi  va  xossalari  haqida 

bilimlarga ega bo’ladi; 

Nazariy  bilimlar  asosida  modda  miqdori,  reaktsiya  unumi  hisoblashga  doir 

masalalarni  kimyoviy  formulalar  va  standart  matematik  usullardan  foydalangan  holda 

echa oladi, tajribaga tegishli bo’lgan reaktsiya tenglamalarini molekulyar, to’liq va qisqa 

ionli ko’rinishda ifodalab, tushuntira oladi. 

7. Kimyoviy termodinamika elementlari. B1+ (8 soat) 

7.1. Sistema, uning holati va parametrlari. 

7.2. Energiya va uning bir turdan ikkinchi turga o'tishi. Energiya va ish o'rtasidagi 

bog'lanish. 

7.3. Ichki energiya va entalpiya. Ozod energiya va entropiya to'g'risida tushuncha. 

7.4. Termoximiya. Lavuaze-Laplas va Gess qonunlari. 

1.Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish  ,tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Kimyoviy  termodinamika  asoslarini  fizika  kursida  o’tilgan  ma’lumotlar  bilan 

bog’lab,video  materiallar  asosida  o’rganiladi,  mavzuga  oid  tenglama  va  formulalar, 

jadval  va  diagrammalar  mohiyatini  tahlil  qiladi,  olamda,  tabiatda  bo’layotgan 

o’zgarishlarni,  ekologik  muammolarni  termodinamik  tushunchalar  nuqtai  nazaridan 

o’rganib, xulosa chiqariladi. 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan  amaliyotda  foydalanish kompitensiyasi: 

Mavzuga tegishli masalalarni eng sodda matematik amallar yordamida bajara oladi. 

8. Kimyoviy kinetik. Qaytmas jarayonlar. B1+ (6 soat) 

8.1. Kimyoviy reaksiyaning tezligi va unga ta'sir qiluvchi omillar: 

a) Reagentlar konsentratsiyasining ta'siri. 

b) Temperaturaning ta'siri. Aktivlanish energiyasi. 

d) Gaz holatdagi sistemalarda bosimning ta'siri. 

e) Katalizatorning va erituvchi yuzaga keltiruvchi muhitning ta'siri. 

8.2.  Bir  va  ko'p  bosqichli  reaksiyalar.  Reaksiyaning  sxemasi  va  mexanizmi 

to'g'risida  tushuncha.  Ko'p  bosqichli  reaksiyalarda  ularning  tezligini  belgilovchi 

(cheklovchi) bosqich. 

8.3. Reaksiyaning molekularligi va tartibi. 

8.4. Kimyoviy reaksiya tezlik doimiyligining fizik ma'nosi. 

9.  Qaytar  jarayonlar.  Kimyoviy  muvozanat  va  unga  ta'sir  qiluvchi  omillar. 

Kataliz. B1+ (6 soat) 

9.1. Qaytar jarayonlar va muvozanat holati. 

9.2. Har xil omillarning muvozanat holatiga ta'siri.  

9.2.1. Le-Shatele prinsipi. 

9.2.2. Konsentratsiya o'zgarishining ta'siri. 

9.2.3. Bosimning ta'siri. 

9.2.4. Temperaturaning ta'siri, 

9.2.5. Fazoviy muvozanatga fizikaviy o'zgarishlarning ta'siri, 

9.2.6. Kataliz va kimyoviy muvozanat. 

AMALIY MASHG'ULOT 

Eteriftkatsiya  reaksiyasini,  vodorod  va  yod  orasidagi  reaksiyani,  Gaber  jarayonini 

qaytar reaksiyalar sifatida muhokama qilish. 

1.  Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish,  tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat nazariy asoslari mohiyatini ularga ta’sir 

etuvchi  omillarni  tahlili  orqali  ochib  beriladi.  Tegishli  chizmalar,  jadval  va 

diagrammalarni  o’rganish,  formula  va  tenglamalarni  turmushdagi  jarayonlarga  tatbiq 

qilish orqali mavzuning  mazmuni o’rganiladi va xulosa qilinadi.  

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan amaliyotda foydalanish kompitensiyasi: 

Mustaqil ravishda internet va qo’shimcha adabiyotlardan mavzuga tegishli axborot 

to’play  oladi  va  yig’ilgan  ma’lumotlarni  taqqoslash  natijasida  hulosa  chiqara  oladi. 

Olingan bilim asosida mavzu bo’yicha tegishli masala va testlarni mustaqil bajara oladi. 

Mavzuga oid eksperimental , masalalarni tahlil qila oladi. 

10. Oksidlanish-qaytarilish jarayonlari. B1+ (10 soat) 

10.1. Kimyoviy reaksiya turlari. 

10.2. Oksidlanish-qaytarilish jarayonl a lining klassifikatsiyasi. 

10.2.1. Molekulalararo oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari. 

10.2.2. Disperoporsionirlanish reaksiyalari. 

10.2.3. Ichki molekular. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari. 

10.3. Reaksiya tenglamalari koeffitsiyentlarini tanlash usullari. 

10.3.1. Elektron balans usuli. 

10.3.2. Yarim reaksiyalar usuli. 

10.3.3. lon-molekular sxema  

11. Elektrokimyo. B1+ (6 soat) 

11.1. Kimyoviy energiyaning elektr energiyasiga aylanishi. 

11.2. Galvanik elementlar va ulardagi elektrod jarayonlar. 

11.3.  Galvanik  elementlarning  elektr  yurituvchi  kuchi.  Galvanik  elementning 

maksimal ishi. 

11.4.  Amalda  keng  qo'llaniladigan  ba'zi  galvanik  sistemalar  -akkumlatorlar 

batareyasi, quruq va yonilg'i elementlarning ishlash prinsipi. 

11.5. Metallarning normal elektrod potensiallari. Metallarning kuchlanish qatori. 

11.6.  Elektroliz.  Faradey  qonunlari.  Elektrokimyoviy  ekvivalent.  Elektrolizning 

amaliy  ahamiyati:  galvanostegiya,  galvanoplastika,  elektrometallurgiya.  Elektroliz-

aluminiy va ftorni sof holda olishning birdan-bir sanoat usuli ekanligi  

11.7. Korroziya va uning turlari. Metallarni korroziyadan saqlash. Korroziyaga oid 

laboratoriya ishlari. 

a) Ruxbilan sulfat kislota o'rtasidagi reaksiyani mis simi yordamida tezlashtirish. 

1.  Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish  ,tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Oksidlanish  -qaytarilish  reksiyalari,  elektroliz    mavzuga  tegishli  tushunchalarni 

video, jadval,chizmalar asosida hamda turli hil ko’rgazmali tajribalar orqali tushunadi. 

Bunda  rangli  ox-red  reaksiyalarini  ko’rsatish  mavzuni  tushunish  va  eslab  qolishga 

effektiv yordam beradi. 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan amaliyotda foydalanish kompitensiyasi: 

Mustaqil ravishda internet va qo’shimcha adabiyotlardan mavzuga tegishli axborot  

to’play    oladi  va  yig’ilgan  ma’lumotlarni  taqqoslash  natijasida  hulosa  chiqara  oladi. 

Olingan bilim asosida mavzu bo’yicha tegishli masala va testlarni mustaqil bajara oladi. 

Mavzuga  oid  eksperimental,  organik  va  anorganik  birikmalar  sinflari  orasidagigenetik 

bog’lanishlarga  asoslangan  sxemali  masalalarni  tahlil  qila  oladi,  mavzuga  tegishli 

interaktiv dasturlar orqali o’z bilimini baholay oladi. 

3. Tajribalar o’tkazish, kimyoviy jarayonlarni kuzatish va xulosalar chiqarish 

kompitensiyasi: 

Oksidlanish  -qaytarilish  reksiyalari  mohiyatini  ochib  beruvchi  tajribalarni 

laboratoriya da mustaqil (probirka, byuretka, stakan, tegishli eritmalar yordamida) bajara 

oladi  va  xulosa  qila  oladi.  Tegishli  reaksiya  tenglamalarini  molekulyar,  to’liq  va  qisqa 

ion shaklda ifodalab, eritma muhiti, oksidlovchi, qaytaruvchi tushunchalarini tushuntirib 

beradi. Elektroliz jarayoniga tegishli  tajribalarni tahlil qila oladi. 

12.  

Elektrolitik dissotsiasiya va unga ta'sir qiluvchi omillar. Eritmalarning 

elektr o'tkazuvchanligi va eruvchanlik ko'paytmasi. B1+ (6 soat) 

12.1. Elektroliitik dissotsiyalanish nazariyasi. Dissotsiya sabablari va mexanizmi 

12.2. 

Dissotsilanish  darajasi  va  dissotsilanish  konstantasi.  Kuchli  va  kuchsiz 

elektrolitlar 

12.3. 

Eritmalarning elektr o'tkazuvchanligi  va eruvchanlik ko'paytmasi 

AMALIY MASHG'ULOT 

Ion-almashinish jarayonlari va ularning tenglamalarini tuzish 

13.  Kislota  va  asoslar  nazariyasi.  Bufer  eritmalar.  Suvning  ion  ko'paytmasi. 

Tuzlarning gidrolizi. B1+ (6 soat) 

13.1.  Kislota va asoslar nazariyasi. Ostvold-Arrenius nazariyasi. Brensted-Louri 

va Luis nazariyalari 

13.2.   Suvning ion ko’paytmasi. Eritmaning  pH va pOH  ko’rsatkichlari 

13.3.  Bufer eritmalar va ulardagi pH qiymatlar 

 

13.4.  Tuzlarning gidrolizi. Kation va anion bo’yicha gidroliz 

AMALIY MASHG'ULOT 

Kation va anion bo’yich gidroliz. Eritma pH muhitini aniqlash 

Laboratoriya ishlari: 

1) Foiz konsentrasiyali eritmalar tayyorlash. 

2) Normal, molyar va titr konsentrasiyali eritmalar tayyorlash. 

3)  Turli  moddalarning  suvda  erishi.  Eruvchanlik  koeffitsiyenti  va  eruvchanlik 

ko’rpayttnasi. 

4) Oksidlanish-qaytarilish jarayonlari. 

5) Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini aniqlash. 

6) Tuzlar gidroliziga oid tajribalar ko’rsatish. 

 

ADABIYOTLAR 

1. Kimyo va hozirgi zamon.-T.: O‘qituvchi,2002 

2. V.V. Sorokin va boshqalar “Kimyoni bilasizmi?” -T.: O‘qituvchi, 2005. 

3. G.P.Xomchenko, I.G.Xomchenko. “Kimyo” – O‘qituvchi, Toshkent 2010 

4.I.Asqarov  va  boshqalar  “Kimyo  asoslari”O‘zbekiston  milliy  ensiklopediyasi-

2013 

5.  K.To‘ychievvaboshqalar    “Kimyodansavollar,  mashqlar,  masalalar”.-T.: 

O‘qituvchi, 1990. 

6. G.E.Rudzits, F.G.Felg’dman “Organik kimyo” O‘qituvchi, Toshkent 2004 

7. A.G.Muftaxov “Umumiy kimyo” O‘qituvchi, Toshkent 2004 

8. G.E.Rudzitis, F.G. Felg’dman Ximiya, o‘rtamaktablar uchun darslik. – T.: 1992 

9.Kuzmenko N.E.  Eremin V.V.  Popkov V.A. Nachala ximii-Moskva;2017 g. 

10.V.V.Eremin,N.E.Kuzmenko,V.V.Lunin,A.A.Drozdov,V.I.Terenin.-

Ximiya(bazovыy uroven)10-11 klassы.-Moskva. Drofa.2008g 

11.N.N.Oleynikov  va  boshqalar.  Ximiya.  Osnovnыe  algoritmы  resheniya 

zadach.2008g. 

12. V.V. Lunin, V.V. Yeryomin va boshqalar (7-8-9-10-11- sinf darsliklari). 

13.N. Ye. Kuzmenko, V.V. Yeryomin. (2400 ta masala) – Moskva.: Drofa, 1999. 

 

 

Akademik litseyning tabiiy fanlar yo‘nalishidagi chuqurlashtirilgan  

ORGANIK KIMYO fani o’quv dasturi 

 

№ 

Mavzular nomi 

Umumiy yuklama (soatlarda) 

Ha

m

m

a

si

 

Auditoriyada 

M

us

ta

q

il

 i

sh

 

Jam

i 

N

aza

ri

y

 

A

ma

li

y

 

L

ab

o

rat

o

ri

y

a 

1 

Organik birikmalar 

11 

8 

4 

4 

  

3 

  

Uglevodorodlar 

  

  

  

  

  

  

2 

Alkanlar  

19 

14 

8 

4 

2 

5 

3 

Sikloankanlar 

5 

4 

2 

2 

  

1 

4 

Alkenlar 

11 

8 

4 

2 

2 

3 

5 

Alkadienlar. Kauchuklar va uning turlari. 

11 

8 

4 

4 

  

3 

6 

Alkinlar 

11 

8 

4 

2 

2 

3 

7 

Aromatik uglevodorodlar  

14 

10 

4 

4 

2 

4 

8 

Uglevodlarning tabiiy manbalari va ularni qayta 

ishlash 

8 

6 

4 

2 

  

2 

9 

Gidroksil guruhi tutgan birikmalar 

16 

12 

6 

4 

2 

4 

10  Aldegid va ketonlar. 

11 

8 

4 

2 

2 

3 

11  Karbon kisloltalar 

8 

6 

4 

2 

  

2 

12  Murakkab efirlar. Yog’lar 

8 

6 

2 

2 

2 

2 

13  Uglevodlar 

8 

6 

2 

4 

  

2 

  

Azot tutgan organik birikmalar 

 

 

 

 

 

 

14  Aminlar.  

11 

8 

4 

2 

2 

3 

15  Aminokislotalar 

5 

4 

2 

2 

  

1 

16  Getrotsiklik birikmanlar 

5 

4 

2 

2 

  

1 

17  Oqsillar. Nuklein kislotalar 

11 

8 

4 

2 

2 

3 

18  Element organik birikmalar 

3 

2 

  

2 

  

1 

19 

Sintetik yuqori molekulali birikmalar va tolalar 

haqida tushuncha. 

8 

6 

4 

2 

  

2 

  

Jami: 

184  136  68  50  18 

48 

 

DASTURNING MAZMUNI 

I. Organik birikmalar B1+ (8 soat) 

I.1.  Uglerod  atomiga  xos  bo’lgan  xususiyat  asosida  organik  birikmalarning 

xossalarini  asoslash  (oksidlanish  darajasining  turlicha  bo’lishi,  qo’zg’algan  xolatga 

o’tish natijasida maksimal valentlik imkoniyatlarini o’zgarishi.) 

I.2.  Organik  birikmalarning  tuzilishi  nazariyasining  yaratilishi  (A.M.Butlerov, 

A.Kekule,  A.Kuper,  V.Meyer,  Sh.Jerar,  Ya.Vant-Goff).  Nazariyaning  asosiy  xolatlari. 

Kimyoviy tuzilish va atomlarning o’zaro ta’sirining modda xossalarini belgilashi.  

I.3. Organik birikmalardagi kimyoviy bog’lanishning elektron nazariyasi. Uglerod 

atomining  (A.O.ning)  gibridlanish  xillari.  Uglerod-uglerod  bog’larining  gomolotik  va 

geterolitik  uzulish  imkoniyatlari.  Birlamchi,  ikkilamchi,  uchlamchi  va  to’rtlamchi 

uglerod atomlari. Utilgan mavzular yuzasidan nazorat ishi va uning muxokamasi. 

I.4. Organik moddalarning tarkibini, tuzilishi va xossalarini o’rganish usullari. 

I.5.  Organik  birikmalarga  xos  bo’lgan  reaksiyalar  turlari  xaqida  tushunchalar, 

elektrofil va nukleofil zarrachalar. Induktiv va mezomer effect haqida tushuncha. 

Amaliy mashg’ulot: 

[1]  Mavzuga doir misol va masalalar yechish. 

[2]  Mavzuga doir misol va masalalar yechish. 

1.Kimyoviy  jarayon  va  hodisalarni  kuzatish  ,  tushunish  va  tushuntirish 

kompitensiyasi: 

Organik  kimyo  fanining  rivojlanish  tarixi  va  bu  yo  ‘nalishdagi  vatanimiz  kimyo 

sohasining  taraqqiyoti,  o‘zbek  kimyogarlarining  olib  borayotgan  ishlaridan  habardor 

bo‘lish.  Organik  birikmalar,  ulardagi    kimyoviy  bo’g  tabiati,  tuzilishi  va  o’ziga  xos 

reaksiya turlari haqida tushunchaga ega bo’ladi. 

2. Kimyoviy bilimlar va asboblardan  amaliyotda  foydalanish kompitensiyasi: 

O’rganilgan  kimyoviy  bilim  va  tushunchalarni  kundalik  hayot  va  nostandart 

vaziyatlarda  qo’llay  oladi.  Olingan  ma’lumotlarni  yangi  bilimlar  olishda  foydalana  

oladi. 

II. Uglevodorodlar B1+ (58 soat) 

II.1. Alkanlar B1+ (14 soat) 

II.1.1. Alkanlarning tarkibi va kimyoviy tuzilishi. Alkankarning gomologik qatori. 

Izomeriyasi  va  nomenklaturasi.  Radikallar,  ularning  tuzilishi  va  xossalari.  Fizikaviy 

xossalari. 

II.1.2.  Alkanlarni  olinish  usullari  (Uglerod  skelitini  o’zgartirmay  turib  alkanlarni 

sintez  qilish,  Vyurts  reaksiyasi,  Fishir-Tropsh  usuli,  karbon  kislota  tuzlarini 

dikarboksillash, karbidlardan olinish). 

II.1.3.  Alkanlarning  kimyoviy  xossalari:  yonish,  kreking,  galogenlash,  nitrolash, 

sul’folash,  izomerlanish,  degidrogenlanish,  oksidlanish,  degidrotsikllanish  reaksiyalari. 

Almashinish  reaksiyasining  radikal  mexanizmi.  Galogenlash  reaksiyasining  energetik 

balansi. 

II.1.4 Alkanlarning galogenli xosilalari. Galoidalkillarning xossalari. 

II.1.5  Alkanlarning  ayrim  namoyondalari  misolida  alkanlarning  ahamiyati  va 

ishlatilishi. 

[1]: Mavzuga doir reaksiya sxemalarini amalga  oshirish;  

[2]: Mavzuga doir misol va masalalar echish. 

Laboratoriya ishi 

1. Laboratoriyada metanning olinishi va uning xossalarini o’rganish. 

2. Organik birikmalar tarkibidagi galogen, vodorod, azotni aniqlash. 

3. Etilbromidni xosil qilish.