Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

Ongli  tanlash.  K eyinchalik  odam   ongining  o ‘sishi,  fan  va 
texnikaning  rivojlanishi  tufayli  odam larning  oziq-ovqati,  kiyim- 
kechagi,  dori-darm onga  b o ‘lgan  talabining  ortishi  bilan  ongli  ta n ­
lash  nav,  zot  chiqarish  ishida  asosiy  o 'rin n i  egallagan.  Bunda 
yaratilm oqchi  b o ‘lgan  o ‘simlik  navi,  hayvon  zoti  qanday  ijobiy 
belgi-xossalarga  ega  bo'lishi  oldindan  rejalashtirilgan.  S o'ngra  ana 
shu  reja  asosida  su n ’iy  tanlash  olib  borilgan.  Bu  esa  yangi  zot, 
navlar  chiqarish  m uddatining  qisqarishiga  va  tanlash  natijasining 
ko‘p jihatdan  sam arali  bo'lishiga  im kon  bergan  (8—9-jadvallar).
Insonlar  su n ’iy  tanlash  o ‘tkazar  ekan,  birinchi  navbatda  o ‘z 
ehtiyojiarini  qondirishni  asosiy  m aqsad  qilib  q o ‘yadilar.  Inson 
ehtiyojiari  esa  turlicha:  iqtisodiy,  x o ‘jalik,  estetik  talablarni 
qondirish  ko'rinishida  nam oyon  b o'ladi.  C hun onch i  bir  odam  
tovuqning  ko‘p  go‘sht  beradigan,  ikkinchisi  k o ‘p  tuxum   berad i­
gan,  uchinchisi  urishqoq,  to 'rtin ch isi  esa  dum   patlari  uzun,  chi- 
royli  zotini  chiqarishni  m aqsad  qilib  qo'ygan  va  o ‘z  maqsadiga 
asta-sekin  erisha  borgan.  S u n ’iy  tanlashni  tu rlicha  yo'nalishda 
olib  borish  barcha  organizm larga  taalluqlidir.  Q ovunlarning 
ertapishar  (handalaklar)  yozgi  yupqa  va  qalin  p o 'ch o q ii  ham da 
kuzgi,  qishki  navlarini,  (24-rasm )  q o ‘ylarning  q o rak o ‘l,  hisor, 
otiarning  axaltaqa  qora  bayir  zotlari  yaratilganligi  bunga  yorqin 
misoldir.
Markaziy  Osiyoda  faqat  qovunlarning  em as,  balki  kalta  po y a­
li bug'doy,  n o ‘xot,  sabzi,  o ‘rik,  xandon  pisla,  shaftoli,  anor,  anjir, 
uzum,  yong‘oq,  olm a  va  boshqa 
0
‘sim liklarning  tu rli-tu m an  
navlari  yaratilgan.
Sun’iy  tanlash jarayonida  inson  o ‘zi  uchun  foydali  belgi-xos- 
salarini  m um kin  q adar  keskin  o ‘zgartirishga  harakat  qilgan.
57

---