Ҳайвонлар ҳАҚидаги эртакларда образлар тизими

Сарлавҳа хусусида. Эртак нега “Ур тўқмоқ” номи билан аталган? Қайна хумча ва очил дастурхоннинг ҳам функцияси тўқмоқ билан деярли бир даражада-ку!?
Тўқмоқ – кулминация. Тўқмоқ – ғалаба. Тўқмоқ – кескин бурилиш нуқтаси. Айнан у туфайли эртак воқеаси ўзгарди. Демак, ҳар қандай эртак сюжетида бурилиш ясай олган, конфликт юксалишига нуқта қўя олган шахс (Кенжа ботир, Маликаи Ҳуснобод, Эгри ва Тўғри), ҳайвон (Чўлоқ бўри, Қўнғиз бикач, Чивинбой) нарса-предмет (Ур, тўқмоқ, Булбулигўё, Олтин тарвуз) ёки жой номи (Сусамбил) сарлавҳа мақомига кўтарилади.
Эртак таҳлилида марказий муаммони белгилаб олишимиз зарур. Овчилик билан зўрға кун ўтказувчи чолнинг фаровонликка етишуви масаласи воқеаларни кескин тус олишига сабаб бўлади, шу давр ичида бирор танаффус ёки бўшлиқ йўқ. Демак, эртакдаги асосий муаммо – чол, унинг ҳаётдаги ўрни ва орзу-изтироблари. Маромийлик (барча эртакларда) – эртак эскпозициясида ва мурод мақсадга етишувдан сўнг мавжуд. Эртакнинг асосий ғояси – хулоса чиқариш. Хулоса – яхшилик учун мукофот тайин, ёмонлик учун жазо муқаррар.
Кейинги таҳлилга тортилган эртак “Овчи, кўкча ва доно”⁴ бўлиб, унинг асосий қаҳрамонлари ҳайвонлардан иборат.
Эртак эскпозицияси – овчининг далага тузоқ қўйгани билан бошланади.
1-сюжет. Гап уқмас ёш каптарлар кўкчани тақиқига кўнмай тузоққа илинди. Сўнг Кўкчанинг маслаҳати ва Дононинг ёрдами билан тузоқдан қутулдилар. 2-сюжет. Дўстлардан ажралиб, бир ўзи сайр-саёҳатга чиққан кийикнинг овчи тузоғига илинди. Кўкчанинг маслаҳати ва Дононинг ёрдами билан тузоқдан қутулди. 3-сюжет. Кўкчанинг тақиқини бузган тошбақа овчи қўлига тушди. Кўкчанинг маслаҳати ва Дононинг ёрдами билан тузоқдан қутулди.
Учала сюжетнинг ҳам илдизи бир, бир-биридан айириб бўлмайди.
Дўстларнинг макони – боғ. “Бу боғ жаҳонда бор ҳамма мева дарахтлари билан безанган ажойиб жой экан. Хилма-хил гуллар хушбўй ҳид сочиб, бўстонни яшнатиб турар, шишадек тиниқ сувлар шилдираб оқиб турар экан. Турли-туман мевалар пишиб тагига тушиб турар экан”.