Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Уятчан бола билан олиб бориладиган коррекцион ишлар. 
Болани
коррекция қилиш жудаям нозик иш бўлиб, уни бажаришда ўта эҳтиѐткор
бўлиш керак. Уятчан, тортинчоқ болани диагностика қилиш қуйидагича
бўлади:
 

---

99 
1. Психолог бола билан биринчи учрашувда унга тўғридан-тўғри
савол бермаслик, (сенинг исминг нима?) кўзга тик қарамаслик, қўполлик 
қилмаслик, гаплашишда болага кўп саволлар бериб уни қўрқитиб
юбормаслиги керак. Мулоқотга киришишни ѐқтирмайдиган бола уни яна
суҳбатга тортишаѐтганини билмасин. 
2. Психолог йўл қўядиган хатти- ҳаракатлар боланинг фаолиятига
мос бўлиши ортиқча уринишлар содир қилмаслиги зарур. Болани кузатиб
нима билан шуғуланаѐтганини кузатиб, шу иш билан шуғулланиши, 
ўйинларни унга тавсия қилмаслик керак. Биринчи мулоқатда боланинг 
қизиқишидан келиб чиққан ҳолда иш олиб борилади. 
3. Болани кузатиб туриб, у ўйнаѐтган ўйин эҳтиѐжларини қай
даражада қондираѐтганини текшириб борилади ва психолог ҳам шу
ишларни амалга оширади. Бу пайтда боланинг кўзига эмас, ўйинчоққа қараш 
мумкин. Бунинг натижасида психолог болада ѐқимли таасурот қолдиради.
Агар болага коптокни думалатиш ѐқса, энди бу ишни психолог билан 
бажариши мумкин. 
4. Кейинчалик ижобий натижаларга эришилса, боланинг
қизиқишларини кенгайтириб бориш мумкин. Психолог ўқитишдан олган
қувончини болага ўтказиши ва бир ўзи ўйнагандан кўра, бирга ўйнаган
афзалроқлигини болага этказиб бера олиши керак. 
5. Бу босқичда яхши натижалар олингандапн сўнг ота-она коррекция
иши якунланаяпти, деб ўйлашади. Лекин айни шу вақтда энг қийин
жараѐн ўтаѐтган бўлади. Бола мулоқотга бўлган эҳтиѐжини уйғотиш ва
бошқа одамлар билан ҳам мулоқатга кириши таъминланади. Агар охиригача
бола билан шундай ишлар олиб борилмаса, салбий оқибатларга олиб
келади. 
6. Фақатгина бола бошқа одамлар билан ўз ҳохиши билан
мулоқотга киришганда, мулоқатга киришиш эҳтиѐжи туғилганда ва боланинг
ўзи биринчи қониқиш ҳосил қилгандагина ишни мураккаблаштириш,
психолог томонидан янги ўйин ва методлар киритилади. 
7. Мулоқотга киришишнинг мураккаблашуви аста - секин амалга
оширилади ва ўзаро биргаликда олиб борилади. Бола мулоқотга киришиш
ѐълларини аниқ пухта билиб олганини аниқлаш зарур. 
8. Машғулотнинг мураккаблашувида янги элементларни киритишга
жудаям эҳтиѐткорона қаралади. 
9. Болани аффектив мулоқатга киритишни қатъий назоратга олинади.
Бу ҳолнинг давомийлиги у ижобий бўлса ҳам – боланинг катталарга бўлган
мулоқатга киришиш эҳтиѐжини ѐъққилиб юбориши мумкин. 

---

100 
10. Бола билан аффектив мулоқотни ўрнатиб, у билан гаплашишда
ўта эҳтиѐткор бўлиш керак. Бу пайтда унинг бошқалар билан низога
киришишини олдини олиш зарур. 
11. Бола билан аффектив мулоқотни ўрнатиш коррекция қилишнинг
асосий вазифаси эмас. Психологнинг вазифаси бола билан суҳбатлашиш
эмас, балки атрофидаги олам билан мулоқотга киришишини таъминлашдир.