Қайта суғурта қилиш асослари режа: Қайта суғуртанинг назарий асослари ва турлари Қайта суғурта бозори иштирокчилари

1-чизма: Қайта суғурта қилиш ва ретроцессия чизмаси²
Қайта суғурталовчи брокер суғурта компанияси ва қайта суғурталовчи компанияси ўртасида воситачи вазифасини ўтайди. Седент атамаси рискни иккиламчи жойлаштиришни амалга оширувчи суғурта компанияси. Иккиламчи седент ретроцедент деб аталади. Сессия – суғурта рискини қайта суғурталашга бериш жараёнидир. Қайта суғурта шартномаси дастлаб Тенул шаҳрида, 1970 йилда, икки савдогар ўртасида тузилган. Қайта суғурта шартномасининг предметини асосини суғуртачининг тўғридан тўғри суғурта шартномаси асосида қабул қилинган зарарни тўлаш риски ташкил қилади. Ҳозирги замон техникавий ўзгаришлар ва қайта суғурта имкониятларининг кенгайиши қайта суғурта соҳасида ҳам жиддий ўзгаришларга сабаб бўлмоқда. Қайта суғурта шартномасида рискни қабул қилувчи бошқа суғуртачи (қайта суғуртачи) бўлиб махсус, қайта суғуртачи жамиятлар ёки қайта суғурта билан қўшимча равишда шуғулланувчи суғурта ташкилотлари шахслар хизмат қилиши мумкин.
Суғурталанувчи суғуртачи билан тўғридан тўғри суғурта шартномасини тузишда имзоланган қайта суғурта шартномаси тўғрисида билмаслиги мумкин. Қайта суғурта ёрдамида мавжуд рискларни иккиламчи тартибда қайта тақсимланади. Рискларни иккиламчи тақсимланишида суғуртачи, қайта суғуртачи ёки бир қанча қайта суғуртачилар иштирок етишлари мумкин. Қайта суғурта муносабатларида суғурталанувчи ва қайта суғуртачи ўртасида ҳеч қандай хуқуқий муносабатлар пайдо бўлмайди.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида суғурта фаолияти билан шуғулланувчи ташкилотларга лицензия бериш тартибига асосан, қайта суғурта билан шуғулланувчи суғурта жамиятлари махсус лицензияга ега бўлиши лозим. Қайта суғуртачи ташкилотлар Устав жамғармаси камида 6 млн еврони ташкил қилиши ва камида 90 % пул маблағи билан киритилган бўлиши зарур.Ўз номидан ва қайта суғурта қилиш шартномаси бўйича суғурта қилдирувчи тариқасида иштирок етувчи суғурталовчининг топшириғига биноан қайта суғурта қилиш шартномаси тузилишини ва ижро етилишини ташкил қилиш бўйича фаолият юритувчи юридик шахс қайта суғурта брокери ҳисобланади.Қайта суғурталаш брокерлари. Қайта суғурталаш ўзида фаолиятнинг мураккаб ва тор ихтисослаштирилган соҳасини акс еттиради ва сотиб олувчиларга зарур бадал (қоплаш)ни сотиб олишлари ёки ишончли, қайта суғурталовчиларни танлашда ёрдам керак. Ушбу жараёнда қайта суғурталаш брокерлари муҳим рол ўйнайди. Уларда қайта суғурталаш ва жаҳон қайта суғурталанувчи риски борасида махсус билимлар бор.³
Қайта суғурталовчи - суғурта брокери ёрдамида қайта суғурталаш учун рискни қабул қилиб оладиган жисмоний ёки юридик шахс. Қайта суғурталовчи ёрдамида рискни иккиламчи тақсимлаш амалга оширилади. Қайта суғурталовчи сифатида суғурта компанияси ҳам бўлиши мумкин. Жаҳондаги енг йирик қайта суғурталовчилар гуруҳига Мюнхен қайта суғурталаш жамияти, Швейсария қайта суғурталаш жамияти, Кёлн қайта суғурталаш жамиятлари киради.
Факултатив ва облигатор қайта суғурта ва уларнинг ўзига хосликлари.Суғурта иши амалиётида нисбий қайта суғурталашнинг қуйидаги шакллари мавжуд:
* квотали қайта суғурта қилиш;
* ексседент қайта суғурта қилиш;
* квотали-ексседент қайта суғурта қилиш.
Қайта суғурталаш асосида шартнома ётади. Бунда бир тараф седент- яъни тўлиқ ёки қисман суғурта рискини, иккинчи томон қайта суғурталовчига беради. Қайта суғурталаш шартномасида қайта суғурталовчининг зарани қоплаш ҳолати ҳам худди шундай муносабатда амалга оширилади. Умумий шаклда пропорсионал қайта суғурталаш қайта суғурталовчи седент рискини бўлиш тамойили асосида амалга оширилади. Суғурта иши фаолиятида бир қанча пропорсионал қайта суғурталаш шартномалари мавжуд. Булар: квотали, ексседентли, квота- ексседентли.