Ajratish tizimi. Buyraklar, siydik,ter, ayiruv a‘zolari tomonidan ajraladigan ekskretor moddalar

Filtratsiya fazasi.

 Bu fazada malpigi 

koptokchasi  kapilyalalaridan  qon  plazmasi  Shumlyanskiy—  Boumen  kapsulasi  qiqa  filtrlanib 

o‘tadi. Yuqorida ko‘rsatilganidek, koptokcha kapillyarlarida bosim simob ustuni hisobida 70—

80  mm  ga  etib  bu  —  plazmaning  kapsula  bo‘shlig‘iga  filtrlanib  o‘tishini  ta‘minlab  beradi. 

qonning  onkotik  bosimi  (simob  ustuni  hisobida  30  mm)  va  kapsula  hamda  kanalchalar 

bo‘shlig‘idagi filtrit simi (buyrakning ichki bosimi simob ustuni hisobida 20  I atrofida) odatda 

shu filtratsiyaga to‘sqinlik qilib turadi. Shunga ko‘ra filtratsiyani ta'minlab beruvchi bosim simob 

ustuni ni hisobida: 75— 30 mm ga teng bo‘ladi.  Nisbiy molekulyar massasi 70 000 dan yuqori 

bo‘ladigan oqsillami aytmal da, plazma o‘zida erigan barcha moddalar bilan birgalikda filtrlanib 

o‘tadi. Asosan nisbiy molekulyar massasi birmuncha past bo‘lgan ba'zi yot oqsillargina qondan 

kapsula  bo‘shlig‘iga  o‘tishi  va  siydik  bilan  birga  chiqib  ketishi  mumkin.  Plazy  koptokcha 

kapillyarlarining  endoteliy  aro  tirqishlaridan,  manbai  membranadan  va  kapsula  ichki  devori 

hujayralari  o‘rtasida  tirqishlardan  filtrlanib  o‘tadi.  Plazmaning  nisbiy  molekulyar  massasi  past 

bo‘ladigan organik moddalari (glyukoza, aminokislotalar, mochevina, urat kislota va boshqalar), 

barcha  anorganik  tuzlar  mana  shu  tuzilmalar  orqali  bemalol  o‘tib  ketaveradi.  Shunday  qilib, 

yuqori  molekulali  oqsillami  aytmaganda,  filtrat  ham  xuddi  qon  plazmasi  bilan  bir  xil  tarkibda 

bo‘ladi.  Ichdagi  filtrat  birlamchi  siydik  deb  ataladi.  Birlamchi  siydik  tarkibi  hayvonlarda 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri  Shumlyanskiy  —  Boumen  kapsulasi  bo‘shlig‘idan  olingan  suyuqlikni  analiz 

qilish yo‘li bilan aniqlangan.  

Odamda  bir  kecha-kunduzda  150—180  1  birlamchi  siydik  hosil  bo‘lib  turadi.  Shuncha 

katta  hajmdagi  birlamchi  siydik  quyidagi  sabablarga  ko‘ra  hosil  bo‘ladi.  Buyraklar  orqali  juda 

ko‘p miqdor: sutkasiga 1700—1800 1 qon o‘tadi va taxminan har 10 1 qoN dan 1 1 birlamchi 

siydik  filtrlanib  turadi.  Malpigi  koptokchalari  kapillyarlari  umumiy  yuzasining  1,5—2  m2  ga 

etadi  darajada  katta  va  ulardagi  bosimning  yuqori  bo‘lishi  filtitsiyaning  zo‘r  berib  davom  etib 

borishiga yordam beradi.