Shaxsdagi sog`lom e`tiqod va mafkuraviy tasavvurlarning shakllanishi.
Shaxs avtodialogining muxim belgilari.
Ichki dialogning shakllanganlik darajasi
|
Boskichlari
|
Ichki dialogning darajaviy belgilari (avtokommunikatsiya)
|
Oliy daraja
|
6 – bosqich
|
Shaxsiy mazmundagi dialog (uzidagi shaxsiy sifatlarni muxokama qilish, shaxsiy muloxaza)
|
5– bosqich
|
Xodisa va narsalarga bog`liq sifatlar xususidagi ichki dialog
|
Urta daraja
|
4– bosqich
|
Shaxsiy sifatlar muxokamasiga qaratilgan savollar – uziga talablar
|
3– bosqich
|
Boshqalarning baxolari ta`siridagi ichki muloxazalar, shaxsiy axamiyat kasb etgan uzgalar fikrlari asosida ichki dialog
|
Kuyi daraja
|
2– bosqich
|
Shaxsiy sifatlarga aloqador bulmagan uzgalar fikrlari asosidagi dialog (xodisa va narsalarga aloqador fikrlar)
|
1 – bosqich
|
Kimdir nima xaqidadir gapirish mumkin bulgan xolatlar yuzasidan tasavvurlar, lekin anik fikr yoki munosabat yuk. Avtokommunikatsiyaga xojat yuk.
|
YOsh davrlari
|
Erkaklarda
|
Ayollarda
|
Chaqaloqlik
|
1 – 10 kun
|
1 – 10 kun
|
Emiziklik davri
|
10 kundan a` yoshgacha
|
a`0 kundan a` yoshgacha
|
Ilk bolalik
|
1 – 2 yosh
|
1 – 2 yosh
|
Bolalikning a` – davri
|
3 – 7 yosh
|
3– 7 yosh
|
Bolalikning g` – davri
|
8– 12 yosh
|
8 – 11 yosh
|
Usmirlik davri
|
13 – 16 yosh
|
12 – 15 yosh
|
Uspirinlik davri
|
17– 21 yosh
|
16 – 20 yosh
|
Urta etuklik davriU`
|
|
|
Birinchi bosqich
|
22 – 25 yosh
|
21 – 35 yosh
|
Ikkinchi bosqich
|
36 –60 yosh
|
36 – 55 yosh
|
Keksalik davri
|
61 – 75 yosh
|
56 – 75 yosh
|
Qarilik davri
|
76 – 90 yosh
|
76 – 90 yosh
|
Uzoq umr kuruvchilar
|
90 yoshdan ortiq
|
90 yoshdan ortiq
|
Shaxs “men”ining rivojlanish bosqichlari
|
Ijobiy va salbiy sifatlar
|
Yosh davrlari
|
1
|
Ishonch – ishonchsizlik
|
Xayotning 1 – yili
|
2
|
Mustaqillik va qat`iyatsizlik
|
2 – 3 yoshlar
|
3
|
Tadbirkorlik va gunox xissi
|
4 – 5 yoshlar
|
4
|
Chaqqonlik va etishmovchilik
|
6 – 11 yoshlar
|
5
|
Shaxs identifikatsiyasi va rollarning chalkashligi
|
12 – 18 yoshlar
|
6
|
Yaqinlik va yolgizlik
|
Etuklikning boshlanishi
|
7
|
Umuminsoniylik va uziga berilish
|
Etuklik davri
|
8
|
Yaxlitlik va ishonchsizlik
|
Keksalik
|
Professional kizikishlar shakllanishi-ning boskichlari
|
Yosh davrlari
|
Boskichning xususiyatlari
|
1
|
12-13 yoshlar
|
Shaxs uta uzgaruvchan, undagi bilish jarayonlari asl iqtidor bilan bog`lanmagan.
|
2
|
14-15 yoshlar
|
Shaxsda qiziqishlar paydo buladi. Ular kup bulib, bevosita bolaning bilish imkoniyatlari va shaxsiy xususiyatlari bilan bog`lik.
|
3
|
16-17 yoshlar
|
Qiziqishning shunday integratsiyasi ruy beradiki, ular avvalo jinsiy xususiyatlar va shaxsdagi individual xususiyatlar bilan bog`liklikda rivojlanadi.
|
4`
|
17-21 yoshlar
|
Qiziqishlar doirasi sezilarli darajada torayib, professional yunalish shakllanib boradi va u kasb tanlash bilan yakunlanadi.
|
Professional uzini – uzini anglash boskichlari
|
Xususiyatlari
|
1
|
Bolalar uyini. Bunda bola ilk yoshlikdanoq u yoki bu kasbga bog`lik professional rollarni qabul qiladi va uning muxim elementlarini uzicha uynaydi.
|
2
|
Usmirlik fantaziyasi – usmir uziga juda yoqqan professional rolni xayolan egallaydi.
|
3
|
Kasb – xunarni dastlabki tanlash.
|
4
|
Amaliy qaror qabul qilish – kasbni tanlash
|
Etuklik davri psixologiyasi. Akmeologiya.
Bosqich
|
Tasnifi
|
Yoshi
|
0
|
Kattalar xayotigacha bulgan davr
|
Tugilishdan – 22 yoshgacha
|
1
|
YOshlik davriga qadam quyish
|
17-22
|
2
|
YOshlik davrida mustaqil xayotning boshlanishi
|
22-28
|
3
|
Uttiz yoshlilik davriga qadam quyish
|
28-33
|
4
|
yoshlikning kul`minatsion bosqichi
|
33 – 40
|
5
|
Xayotning urta davridan utish
|
40 –45
|
6
|
Ellik yoshlilik davriga utish
|
50-55
|
7
|
Xayotiy tsiklda etuklikning kul`minatsion davri
|
55-60
|
8
|
Keksalikka utish
|
60-65
|
O’ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
«Boshlang’ich ta`lim» fakul`teti
Umumiy pedagogika va psixologiya kafedrasi
UMUMIY PSIXOLOGIYA (Yosh davrlari psixologiya) fanidan
Tayanch atamalarning izoxli lugati
«Homo sapiens» ` - 40 000 yil oldin paydo bulgan “aqlli zot”.
Sotsial yoki ijtimoiy muxit – insonning aniq maqsadlar va rejalar asosida faoliyat kursatadigan dunyosi.
Makro boskichdagi ta`sirlar – keng ma`nodagi ijtimoiy – ma`naviy, siyosiy va iqtisodiy muxit ta`sirlari.
Mikro bosqichdagi ta`sirlar – odamni bevosita urab turgan muxitdagi ijtimoiy mulokot va muomaladan ta`sirlanishi.
Nativizm – bu yunalishning tarafdorlari insonlardagi barcha xususiyatlarni tug`ma xarakterga ega, deb e`tirof etadilar.
Empirizm – bu yunalishning tarafdorlarining fikricha, yangi tug`ilgan bola G`top – toza taxtaG` (5ab7l 4asa),unga xayot va undagi talablaruzining qonuniyatlarini yozadi va bola ularga suzsiz buysunishga majbur.
Shaxs – ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning maxsuli, ongli faoliyatning sub`ekti bulmish individdir.
Jamiyat – ijtimoiy intizom va tartibning, madaniyatning mufassal kurinishi.
Konformizm – uzgalar borligidan, ularning xulq – atvoridan ta`sirlanish bulib, yoshlar kanchalik uziga xoslikka intilmasinlar, baribir bir yaxlit ijtimoiy katlam sifatida bir – birlariga taxlid qiladilar.
Ijtimoiy norma – shaxs xayotida shunday kategoriyaki, u jamiyatning uz a`zolari xulq – atvoriga, kupchilik tomonidan e`tirof etilgan xarakatlarga nisbatan talabidir.
Ijtimoiy sanktsiyalar – normalarning shaxs xulqida namoyon bulishini nazorat kiluvchi jazo va ragbatlantirish mexanizmlari bulib, ularning borligi tufayli biz xar bir aloxida vaziyatlarda ijtimoiy xulq normalarini buzmaslikka, jamoatchilikning salbiy fikrining ob`ektiga aylanib kolmaslikka xarakat qilamiz.
Rol – shaxsga nisbatan shunday tushunchaki, uning aniq bir xayotiy vaziyatlardagi xuquq va burchlaridan iborat xarakatlari majmui.
Tarbiya – shaxsning uz iva uz sifatlari tugrisidagi tasavvurlarning shakllanish jarayoni.
Refleksiya – odamning uzgalarga karab, guyoki uzini oynada kurganday tasavvur qilishi.
“Men” obrazi – shaxsning uzi, uz xulq – atvori xususiyatlari, jamiyatdagi mavkeini tasavvur qilishidan xosil bulgan obraz.
Uz – uziga nisbatan baxo – turli sifatlar va shaxsning orttirilgan tajribasi, shu asosda yotgan yutuklarga bog`lik xolda turlicha bulishi mumkin. Ya`ni, ayni biror ish, yutuq yuzasidan ortib ketsa, boshqasi ta`sirida, aksincha pastlab ketishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |