|
4-rasm. Arqonda osilib o’tish
Musobaqalarni yaqinroq daryo sohillari, jar, tepa yoki uncha baland bo’lmagan tog’ zonalarida o’tkazishni mo’ljallash lozim. Bunday sharoitlar bo’lmagan paytlarda, bahor, kuz, hamda ta’til vaqtlarida 2-3 kunlik yurish tashkil qilish, asosiy manzilga yetgach, musobaqalarni uyushtirish kerak bo’ladi.
Slyot turistlarning katta anjumani, yig’indir. Slyot asosan tuman, shahar, viloyat, respublika miqyosida maxsus nizom asosida o’tkaziladi. Maktab o’quvchilarining turistik slyotlari, kasaba uyushmalari va xalq maorif organlari tomonidan tashkil qilinadi. Boshqa tashkilot, muassasa va o’quv yurtlarida tashkil qilingan turistik slyotlarga ham tegishli sport jamiyatlari, turizm kengashlari rahbarlik qiladi. Slyot o’tkazishdan bir necha oy ilgari nizom ishlab chiqiladi va tegishli joylarga yuboriladi. Nizom asosida o’quv yurtlari, tashkilotlari, muassasalar jamoa tayyorlaydi.
5-rasm. Arqonni daraxtlarga mustahkamlash va xavfsizlikni saqlash usuli
Slyotni o’tkazish uchun tashkiliy komissiya tuziladi. Komissiya hakamlar va slyotda xizmat qiladigan mas’ul xodimlarni tayinlaydi, xavfsizlik va qutqarish jamoalarini avvaldan ogohlantiradi. Marshrut kvalifikatsion komissiyasi (MKK) musobaqa o’tkaziladigan joy sxemasi va rejasini ko’rib chiqib, uni tasdiqlaydi. Bu komissiya hakamlarni belgilangan trassa va nazorat punktlarga taqsimlaydi, musobaqa oldidan esa bevosita ko’rib chiqadi. Slyot kuni hakamlar o’z joylariga ertaroq borib joylashadilar. Mo’ljallash (orientirlash) elementlari bo’yicha musobaqa bo’lganda bu jarayonlar asosan yashirish (sirli) ravishda amalga oshiriladi. Chunki, jamoa vakili yoki uning a’zolari noma’lum trassani avvaldan bilmasliklari kerak. Sxema yoki azimut belgilari faqat start oldidan qatnashchilar qo’liga beriladi.
Slyot dasturida asosan quyidagi tadbirlar bo’ladi: Umumiy parad, raport.
Turizm to’g’risida mu’ruza yoki biron jamoaning ish tajribasi joriy qilinadi (qisqacha mazmunda).
Musobaqa, estafetalar. Chamalash elementlari bo’yicha musobaqa.
Mazali ovqat pishirish, choy qaynatish bo’yicha musoba.
Jamoa hayotini aks ettiruvchi ko’rgazma (fotoalbom, muzey materiallari, devoriy gazetalar, texnik vosita va hokazolar),
Badiiy havaskorlik ko’rigi. Gulxan tayyorlash va uni yoqish. G’oliblarni mukofotlash.
7-rasm. Tog’li joylarda arqonda osilib o’tish
Slyotlar 2-3 kun va undan ortiq vaqtga mo’ljallanadi. Slyotlar davomida. ya’ni kechki paytlarda katta gulxanlar tashkil qilinadi. Gulxan atrofida turli suhbat, ma’ruza, kontsertlar uyushtiriladi. Badiiy havaskorlar ko’rigi, turli raqslar, tajriba almashish, ilg’or tajribalarni joriy qilish to’g’risida ko’pgina ishlar qilinadi.
Har bir o’qituvchi yoki turizm sektsiyasining rahbari turistlarga slyot nizomi dasturi va tashkiliy ishlar formasini izchil o’rgatishi va ularni to’la amalga oshirish uchun bor imkoniyatlardan foydalanishi kerak.
Slyotlar yoki turistik musobaqalar uchun zarur bo’lgan barcha shart-sharoitni (oziq-ovqat, transport, turistik jihozlar) maktab jamoasi, tuman kasaba uyushmasi tashkiloti va xalq maorifi organlari yaratib beradi. Ko’pchilik sport jamiyatlari bunday slyotlarni o’tkazganda tashkiliy ishlami o’z zimmalariga oladilar.
Dam olish oromgohlarida o’tkaziladigan tadbirlarning katta qismini turistik sayohat va yurishlar tashkil etadl. Shu sababdan yozgi mavsumda va doimiy ishlaydigan lagerlarda taqvim reja asosida turistik sayohat va yurishlar uyushtiriladi.
Dam olish mavsumi oxirida turizm bo’yicha slyot tashkil qilinadi. Slyotni tashkil qilish va uyushtirish umumiy qoidalarga ko’ra o’tkaziladi. Slyot dasturi lager sharoitiga moslashtirib tuziladi. Slyotga qo’shni lager yoki qishloq yoshlari hamda rasmiy kishilar taklif qilinadi. Slyot oxirida gulxan tashkil qilinadi. “Yosh turist”, “Turist” razryad normalarini yoki “Alpomish” va “Barchinoy maxsus testlari talablarini to’la bajargan o’quvchilarga ko’krakka taqiladigan nishon va guvohnomalar tantanali ravishda topshiriladi. Gulxanda turizmga va oromgoh ishlariga ham yakun yasaladi.
Maktab o’quvchilarining turistik musobaqa va slyoilari jarayo- nida tibbiy xizmat tashkil qilinadi. Shunga qaramasdan markaziy turizm sektsiyalari, turistik klublar va bolalar turistik-ekskursiya stansiyalarida qutqarish otryadlari tuziiib, ular eng tajribali turistlar, alpinistlar, jamoatchi instruktorlardan tashkil topadi.
Har bir turist yoki o’quvchi turistik texnika elementlarini yaxshi o’ziashtirgan bo’lsa-da, ayrim hollarda baxtsizlikka uchrashi mumkin. Shuning uchun slyot va musobaqalarda qutqarish komandalari doimo tayyor holda turadi. Ayniqsa toshlardan, jarlardan, kanal yoki katta suvlardan arqon bilan o’tishda, chiqish va tushishda xavfsizlik va qutqarish jamoalari shay turadi, tegishli choralarni ko’radi.
Qutqarish komandasi yoki otryadlari a’zolari yil davomida, ayniqsa qiyin ob-havo sharoitida murakkab trassa yoki ob’ektlarga borib, muntazam mashq qiladi, malaka oshiradi va o’z mahoratlarini mustahkamlab boradi.
Maktablarda, barcha o’quv yurtlarida, shuningdek, korxona, tashkilot va muassasalardagi turizm sektsiyalari bir yilda ikki marta, ya’ni o’quv yili va yil oxirida o’z jamoasi va yuqori tashkilotlar uchun yozma hisobot tuzadi. Yozma hisobot tuzish uchun yil davomida qilingan ishlarni ko’zdan kechiradi, tahlil qiladi. Hisobot tuzish uchun quyidagi hujjatlarni yuritish va ularni tizimli ravishda hisobga olib borish tavsiya etiladi:
Umumiy ish rejasi.
Sektsiya ishining rejasi.
Turistik yurishlaming taqvim rejasi.
Sektsiyajurnali.
Jamoatchi instruktorlar, tashkilotchilar, faollar tayyorlash jurnallari.
Maktab direktori, tuman xalq ta’limi organi, sport jamiyati, sport tashkiloti va boshqa yuqori tashkilotlardan kelgan ko’rsatmalari, buyruqlar, nizomlar, rejalar va boshqalarni hisobga olib borish jurnali.
O’tkazilgan yurish, sayohatlaming marshruti, rejasi, sxemasi, tegishli tashkilotlar (MKK) tasdig’idan o’tgan marshrut varaqalari, bayonnomalar hisobi.
Ko’p kunlik turistik yurishning rejasi, sxemasi, hisoboti, fotolar.
Tayyorlangan fotogazeta, fotoalbom, fotomontajlar.
O’z jamoasi haqida gazetalarda bosilgan materiallar, maqola va xabarlar.
Turizm sektsiyasi, maktab jamoasining turizm to’g’risidagi umumiy yig’ilishlari qarorlari to’plami.
Turistik faollar ro’yxati.
Turizm bo’yicha razryad va boshqa normalarni bajarganlik haqidagi hujjatlar.
Turistik jihozlar ro’yxati.
Maktab yoki otaliqdagi tashkilotlar tomonidan ko’rsatilgan moddiy yordamlarga doir hujjatlar.
O’quvchi yoshlar ijtimoiy harakat tashkilotlarining turizmga bevosita qatnashishini aks ettiruvchi hujjatlar.
O’tkazilgan tadbirlami hisobga olib boradigan daflar.
«Yoshlik» va boshqa sport jamiyatlari tashkilotlarining ko’rsatgan yordamlarini aks ettiruvchi daftar.
Hisobotda quyidagilarga e’tibor berish kerak bo’ladi:
Tashkiliy ishlar:
rejalashtirish;
sektsiyani uyushtirish;
sayohat va yurishlarga kerakli jihozlarni to’plash;
turizmga doir umumiy yig’ilishlar o’tkazish;
amaliy tadbirlarda mas’ul kishilar, ya’ni jismoniy tarbiya, biologiva, geografiya, tarix o’qituvchilari, o’quvchi yoshlar ijtimoiy harakati tashkilotlarining faol ishtiroki va to’la tahlili.
8-rasm. Oldindagi kishining xavfsizligini ta’minlash
Do'stlaringiz bilan baham: |
