Aholi ehtiyojini va chakana tovar ayirboshlashni prognozlash

5-jadval.
O`zbekiston shahar manzilgohlarining 2000 va 2006 yillardagi tarkibi.

Shahar manzilgohlari kategoriyasi	2000 y.				2006 y.
	miqdori		aholi soni		miqdori		aholisoni
	soni	foizda	ming kishi	foizda	soni	foizda	ming kishi	foizda
Jami shahar manzilgohlari	233	100,0	9165,5	100,0	233	100,0	9495,1	100,0
Shu jumladan aholisi:
10 minggacha	76	32,6	446,2	4,7	70	30,0	395,9	4,2
10 – 20 ming	72	30,9	1000,4	11,0	72	30,9	985,6	10,4
20 – 50 ming	54	23,2	1540,2	16,8	57	24,5	1613,7	17,0
50–100 ming	14	6,0	866,4	9,5	17	7,3	1057,3	11,1
100–250 ming	13	5,5	2095,0	22,9	12	5,2	1918,9	20,2
250–500 ming	3	1,3	1081,6	11,8	4	1,7	1389,3	14,6
500–1000 ming	-	-	-	-	-	-	-
1000 ming va undan ortiq	1	0,5	2135,5	23,3	1	0,4	2133,8	22,5

O`zbekistonda hammasi bo`lib 17 ta katta shaharlar (aholisi 100 mingdan ortiq) mavjud bo`lib, ularda jami shahar aholisining 57,3 foizi to`g`ri keladi. Aholi soniga ko`ra Toshkentdan (2133,8 ming k.) keyingi o`rinda Namangan (413,3 ming), Samarqand (362,0 ming), Andijon (356,2 ming), Buxoro, Nukus va Qarshi shaharlari turadi. Shuningdek, Chirchiq, Olmaliq, Angren, Qo`qon, Marg`ilon shaharlarining ham har birida 100 mingdan ortiq aholi bor. Shu bilan birga yirik markazlar negizida shaharlar hududiy tizimining murakkab shakllari ham vujudga kelgan. Chunonchi, Toshkent, Samarqand, Farg`ona-Marg`ilon aglomeratsiya-lari shular jumlasidandir.

O`zbekistonda 11843 ta qishloq aholi manzilgohlari bor. Ularning soni Samarqand viloyatida eng ko`p (1949 ta). Shuningdek, Qoraqalpog`iston Respublikasi (1183 ta), Buxoro (1536 ta), Qashqadaryo (1064 ta) va Fargona (1187 ta) viloyatlarining har birida mingdan ortiq qishloqlar mavjud. Qishloqlarning eng kam miqdori Sirdaryo viloyatida-284. Respublikamizda o`rtacha har bir qishloqqa 1297 kishi to`gri keladi. Bu jihatdan Namangan (2348) va Andijon viloyatlari (2853) oldinda turadi. Qoraqalpog`iston hamda Buxoro va Navoiy viloyatlarida esa qishloqlar ancha kichik (o`rtacha 640-700 kishi).
Yuqorilarda mos ravishda qishloq joylarda mehnat resurslari ham ko`p va hatto ular keragidan ham ortiqcha. Ish o`rinlarining yetishmasligi, ishsizlik, mehnat bozorining faol emasligi aholisi zich joylashgan voha va vodiylarda ijtimoiy muammolarning kelib chiqishiga sabab bo`ladi. Aynan shuning uchun ham Respublikada qishloq xo`jaligidagi islohotlarni chuqurlashtirishga, qishloq sanoati va infrastrukturasini rivojlantirishga katta e`tibor berilmoqda. Ushbu dolzarb masala davlatning mintaqaviy siyosatida o`z yechimini topmog`i lozim.


II.BOB.Aholi ehtiyojini va chakana tovar ayirboshlashni
2.1.Chakana tovar aylanishini tarkibi (assortimenti) ni prognozlash va rejalashtirish
O`zbekiston aholisi asosan tabiiy ko`payish natijasida oshib bormoqda. Bu omilning roli hamma vaqt ham yuqori bo`lgan. Eng so`nggi yillarda esa u aholi soni o`sishining birdan bir manbai bo`lib kelmoqda. Biroq, ta`kidlash joizki, 90-yillarda aholining takror barpo bo`lish jarayonida jiddiy o`zgarishlar yuz berdi. Endilikda respublikamizni an`anaviy holatda tug`ilish yoki tabiiy ko`payish yuqori mamlakat sifatida ta`riflash uncha to`gri emas. Buni quyidagi raqamlar ham tasdiqlaydi. Masalan, tug`ilish 1990 yilda 33,7 promillega teng bo`lgan holda 1999 yilda u birdaniga 22,3 promillega tushib qolgan, ya`ni bu qisqa davrda mazkur ko`rsatkich 11,4 punktga yoki 1,5 martaga kamaygan. Shuni alohida ta`kidlash kerakki, yuqori darajada sanoatlashgan shaharlarda tug`ilish darajasi ancha past. Chunonchi, tugilish har 1000 aholiga Chirchiqda 12,5, Yangiobodda 12,8, Kogonda 13,9 kishi (2000 y). Hatto tipik sharqona shaharlarimizda ham (Samarqand, Buxoro, Qo`qon va b.) mazkur ko`rsatkich 14-15 promillega teng. Natijada aholining tabiiy ko`payishi ancha kam-Chirchiq yoki Yangiobodda u 5 promellega ham yetmaydi. Albatta, bunday demografik vaziyat Respublikamiz uchun uncha an`anaviy emas. Bu o`z navbatida demografik jarayonlarda ham o`ziga xos o`tish davri kechayotgalidan dalolat beradi.