Ahmedovich ahmedov, akmal abzalov

5.  Pestitsidlardan  foydalanish  muammosi.  Ushbu  zaharli  kimyoviy 
moddalar guruhi begona o‗tlar, zararkunanda hasharotlar va boshqa hayvonlar, 
o‗simliklarda  kasalliklarni  keltirib  chiqaruvchi  mikroorganizmlarga  qarshi 
kurashda  foydalaniladi.  Pestitsidlarni  qishloq  xo‗jaligida,  o‗rmonchilikda 
aviatsiya  yordamida  sepish  keng  ko‗lamda  atrof-muhitni  ifloslanishiga  olib 
keladi.  Pestisidlar  atmosferada  uzoq  masofalarga  tarqalishi,  shuningdek  suv 
orqali  dala,  daryo,  ko‗llardan  o‗tib  dunyo  okeanlarida  to‗planadi.  Eng  xavfli 
tomoni  shundaki,  ular  ekologik  oziq  zanjiriga  qo‗shilib,  tuproq  va  suvdan 
o‗simliklarga,  undan  hayvonlar  va  qushlarga,  nihoyat  oziq  va  suv  bilan  odam 
organizmiga  o‗tadi.  Har  bir  bo‗g‗inda  pestitsidlar  zararli  va  ziyon  keltiradi. 
Pestitsidlarning tirik tabiat va odamga ko‗rsatadigan zararli va jiddiy, shu bilan 
birga  ular  tashqi  muhit  omillariga  nisbatan  barqaror  moddalar  hisoblanadi. 
Pestitsidlarning  zaharli  ta‘sirining  oldini  olish  uchun  quyidagi  tadbirlarni 
o‗tkazish lozim:  
1) kukun holda tayyorlashdan ko‗ra donador holatda tayyorlash; 
2) hayvonlar va odamlarga ta‘sirini susaytirish; 
3) tuproq va suvlarda to‗planishining oldini olish; 
4) pestitsidlardan foydalanishni iloji boricha cheklash; 
5) tez parchalanuvchi va beqaror pestitsidlarni sintez qilish; 
6) agrotexnik, seleksion xo‗jalik va tashkiliy ishlarni qo‗llash;  

---

55 
 
7) o‗simliklarni biologik himoya qilish. 
Tirik tabiatdagi o‗simlik va hayvon turlari sonining qisqarishi muammosi. 
O‗simliklar dunyosi, ayniqsa Yer yuzidagi hayotni ta‘minlashda o‗rmonlarning 
ahamiyati juda katta. Hozirgi vaqtda quruqlikning 30%, ya‘ni 3,8 mlrd. gektar 
yer o‗rmonlar bilan qoplangan. Ular shimoliy yarim sharda va tropik zonalarda 
tarqalgan. O‗rmonlarning tabiatda va insonning xo‗jalik faoliyatidagi ahamiyati 
ko‗pchilik uchun ma‘lum. 
Yirik  shaharlarning  vujudga  kelishi,  aholi  soni  va  sanoat  markazlarining 
ortishi  bilan  kishilarning  tabiat  quchog‗ida  dam  olishga  ehtiyojlari  ham  ortib 
bormoqda.  Ayniqsa  o‗rmonlar  ana  shunday  dam  olish  maskanlariga  aylanib 
bormoqda. Dunyo bo‗yicha o‗rmonlarning holati yaxshi emas. Har yili 3 mlrd. 
m
2
  hajmda  o‗rmonlar  qirqilmoqda.  FAO  ma‘lumotlariga  ko‗ra  bu  ko‗rsatkich 
2000-yilda  1,5  martta  ortdi.  Insoniyatni,  ayniqsa  tropik  va  subtropik  o‗rmonlar 
muammosi tashvishga solmoqda. U yerlarda yiliga dunyo miqyosidagi qirqilishi 
kerak  bo‗lgan  o‗rmonlarning  yarmidan  ko‗pi  kesib  tashlanmoqda.  160  mln. 
gektar  maydon  tiklanmoqda.  Floraning  kamayib  ketishi  «Qizil  kitob» 
yaratilishiga sabab bo‗ldi (3-jadval). 
Aholi  sonining  ortib  borishi,  xo‗jalik  faoliyatining  kengayishi  tufayli 
tabiatning  inson  qo‗li  tegmagan  joyi  qolmayapti.  Hayvonlarning  asosiy 
ko‗payish  hududlari,  migratsiya  qiluvchi  yo‗llari,  dam  olish  joylari,  tuyoqli 
hayvonlarning  oziqlanuvchi  maydonlari  sun‘iy  qoplamlarga  aylangan,  suvlar 
bosib,  mol  boqib  yoki  haydab  yuborilgan.  Ayniqsa  nam  tropiklarda  ko‗pchilik 
hayvon turlarining qirilib ketishi kuzatilmoqda. 
 
 
 
 
 
 

---

56 
 
3-jadval