va hokazo.
Holat diagrammasi murakkab tizimlar xarakterini tasvirlash uchun foydalaniladi.
Qandaydir hodisa yuz berganda obyekt qanday ish tutishini va obyekt faoliyatini qanday
о‗zgartirilishini kо‗rsatuvchi barcha mumkin bо‗lgan holatlarni holat diagrammasi
belgilaydi.
Bu diagrammalar bir obyektni bir necha vazifalar uchun holatlarini tasvirlash uchun
foydalaniladi. Tо‗rtburchaklar bilan obyektni ish bajarilishidagi uning xulqiy holatini
kо‗rsatadi. Holatlar uchun obyekt belgisini qiymati mos kelishi mumkin. Obyektni biror
vazifasini bajarilishida kelib chiqadigan bir holatdan boshqasiga о‗tish strelka
(kо‗rsatkich) orqali ifodalanadi.
Ikki turli yolg‗on holat bо‗lishi mumkin: endigina yaratilgan obyektning boshlang‗ich
holati va boshqa tomonga о‗tkazib ketgan obyekt avvalgisini tashlamasi, ohirgi holat
bо‗ladi. Uchta zarur bо‗lmagan qismlardan sintaktik nuqtai-nazarda tuzilgan о‗tish
belgilariga ega: <[shart]>
Diagrammalarda ma‘lum hollarda bajariladigan holatlar vazifalari ham tasvirlanishi
Faoliyat diagrammasi bu holat diagrammasini xususiy kо‗rinishidir. Faoliyat
diagrammasida tizim ichida boshqarish oqimida bir faoliyatdan boshqasiga о‗tish
tasvirlangan bо‗ladi. Diagrammani bu kо‗rinishi odatda parallel jarayonlardan tuzilgan
tо‗plam xulqini tasvirlash uchun foydalaniladi. Bu diagramma asosiy elementlari
- bir necha harakatlarni boshlash yoki yakunlash zaruriyatini kо‗rsatuvchi moslash
- jarayon boshqarilishi uchun biror-bir yо‗nalishni tanlash uchun yechim qabul
Faoliyat diagrammasida foydalanishning bir nechta variantlariga mos xarakterlar ham
tasvirlanishi mumkin. Bunday diagrammalarda bir nechta boshlang‗ich nuqtalar ham
bо‗lishi mumkin, chunki ular tashqi voqea (hodisa). Shunday qilib faoliyat diagrammasi
tizim holatini tо‗la tasvirini beradi va foydalanishning ba‘zi bir variantlarini tizimni oxirgi
Tarkiblar diagrammasi tizim modelini fizik darajada tasvirlash imkonini beradi.
Diagramma elementlari tizim modulini fizik almashtiruvchi tarkiblar hisoblanadi.
77
Tarkib turlari bu tugunlardir. Tugun bu haqiqiy (fizik) tizim elementlaridirki, u
dasturiy ta‘minot ishlash jarayonida mavjud bо‗ladi va hisoblash imkoniyatini kо‗rsatadi,
ya‘ni eng kam hotira hajmi, kо‗p hollarda qayta ishlash imkoniyatidir.
Tugunlar ikki turga bо‗linadi:
- qurilmalar tizimi shunday tugunlarki, unda ma‘lumotlar qayta ishlanmaydi;
- protsessorlar bu tizimni shunday qurilmasiki, unda ma‘lumotlar qayta ishlanadi.
Har xil tipdagi tarkiblar uchun UML tilida о‗ziga mos bir xillik mavjud. Ihtiyoriy
yetarlicha yirik modul kabi obyekt tarkib bо‗lishi mumkin. Masalan, jadval, yirik
ma‘lumotlar bazasi, tizimosti, foydalanishga tayyor tizim yoki ilova (qо‗shimcha) lar.
Shunday qilish orqali tarkiblar diagrammasini, yirikroq (kо‗p maydalashtirilmagan)
masshtabdagi sinflar diagrammasi sifatida kо‗rish mumkin. Tarkiblarni, odatda, sinflar,
interfeys va korporatsiya kabilarga о‗xshash mantiqiy elementlarini fizik joylashishi kabi
tasvirlash mumkin.
Tarkiblar diagrammasini asosiy qо‗llanishi – tizimni elementlarga bо‗lib – ularni
umumiyligini saqlagan holda yagona butunlikni tashkil etadi.
Paketlar, guruh elementlarini tashkil etishning universal mexanizmi sifatida
tasvirlanadi. Paketlarga ihtiyoriy maqsadli va har turli diagrammalarni joylashtirish
mumkin. Dastur ishlagandagina mavjud bо‗ladigan tarkiblardan farqli ravishda, paketlar
asosan alohida tasvirga ega bо‗lib, u faqat ishlab chiqarish vaqtidagina sodir bо‗ladi.
Paketlar chо‗ntakli papkalar kо‗rinishida tasvirlanib, faqatgina uning ichidagi narsani
nomini, ba‘zida tavsifini о‗zida saqlaydi. Paketlar diagrammasi signallar paketini va ular
orasidagi bog‗lanishni о‗z ichida saqlaydi. Ikkita paket orasidagi bog‗lanish shu holda
о‗rnatiladiki, agarda biror elementning о‗zgarishi boshqasiga ham о‗zgarish sezdirsa –
paketlarga nisbatan umumlashtirish mexanizmini ham foydalanish mumkin (spiral
diagrammasi bо‗limidagi kabi).
AT loyihalash masalalariga moslashtirilgan diagrammalar va modellar ta‘riflari,
ularning vazifalarini keltiramiz (qavslar ichida esa diagrammalarni). Hodisalar
Do'stlaringiz bilan baham: