Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
134 
 
qoqiladi.  Bu  uning  qaysi  bo'lakka  ta'luqligini  bildiradi.  Takrorlanish  chegarasida 
esa ikkitadan qoziq qoqiladi. 
Har  bir tajriba dalasida doimiy  dastlabki nuqtani  aniq  belgilab  qo'yish  zarur. 
Unga ko'ra hohlagan vaqtda bo'lak chegarasini bilish mumkin. 
Tajriba  dalasi  chegaralarini  belgilab  qo'yishning  ko'pgina  usullari  mavjud. 
Ularning  hammasida  asosan  dala  chekkasidagi  doimiy  nuqtalar  (ariq  bo'yi,  yo'l 
yoqasi  elektr  ustunlari,  darahtlar  va  h.k.)  ko'zda  tutiladi.  Mana  shu  nuqtalarda 
doimiy qoziqlar o'rnatiladi (dala chekklarini belgilovchi qoziqlar). Doimiy nuqtalar 
bilan  tajriba  dalasi  burchagida  o'rnatilgan  qoziqqacha  bo'lgan  masofani  bir  necha 
marta  diqqat-e'tibor  bilan  o'lchab,  natijasi  dala  daftariga  yozib  qo'yiladi.  Mabodo 
burchakdagi  qoziq  yo'qolsa,  daftardagi  yozuvga  qarab,  uni  tiklash  (o'lchash  yo'li 
bilan) mumkin. 
Doimiy  o'rnatiladigan  qoziqlar  turli  ashyolardan  tayyorlangan  bo'lishi 
mumkin. Ko'pincha tag tomoniga ko'ndalang to'sin qoqilgan yo'g'on yog'och qoziq 
50-70 sm chuqurlikka qoqiladi. Bunda shuningdek, temir quvur bo'lagi, temir rels, 
hatto, tosh ustunicha ham o'rnatilishi mumkin. 
Dorivor  o‘simliklarda  o'tkaziladigan  tajribalarda  zarur  miqdorida  hisobli  va 
himoya  egatlari  ajratiladi.  Himoya  egatlari  o'rganilayotgan  omilning  yonma-yon 
joylashgan bo'lakka  ta'sirini bartaraf etadi. Ajratiladigan himoya  egatlarining  soni 
turli tipdagi tajribalar uchun turlicha bo'lishi mumkin. Himoya va hisobli qismlarni 
belgilashning  bir  necha  usullari  ma'lum,  bo'laklar  himoya  va  hisobli  egatlarining 
bir-biriga  nisbatan  esa  turlichadir.  Barcha  tajribalar  uchun  umumiy  talab  shuki, 
chekkadagi  bo'lak  (maydon  ohiri)da  himoya  egatlari  4  tadan  kam  bo'lmasligi 
kerak. Buni quyidagi misollarda ko'rib chiqamiz: 
Tajribadagi har bir bo'lakdagi 4 tadan va 8 tadan egat qoldirilgan. 
A)
 
4 ta egat qoldirilgan variantda ekishda traktorning oldingi g'ildiragi bo'lak 
markazidan yurishi kerak. Shunda bo'lakda 2 ta hisob egati ajratiladi, ularning ikki 
yonida bittadan himoya egat qoldiriladi. 
B)
 
8  ta  egat  qoldirilgan  bo'lakda  seyalkaning  birinchi  kirishida  traktorning 
oldingi  g'ildiragi  bo'lak  himoya  egatlari  chegarasidan  120  sm.  uzoqlikda  yurish 
kerak. 
Seyalka  ikkinchi  yurishda  8  egatli  variantdagi  ikkinchi  bo'lak  ekiladi. 
Navbatdagi  bo'laklarni  ekish  ham  shu  kabi  amalga  oshiriladi.  Agar  bo'lak  12  va 
undan  ko'proq  qatorli  bo'lsa,  ekish  va  traktorning  yurishi  uning  o'lchamiga 
moslashtiriladi. 
Bo'lakning  har  bir  tomonidan  2  tadan  emas,  1  tadan  himoya  egati  qoldirish 
ehtiyoji  paydo  bo'lsa,  unda  variantlar  orasida  2  tadan  himoya,  6  ta  hisobli  egat 
bo'ladi. 
Dala  tajribalarida  agrotehnikaga  qo'yiladigan  talablar. 
Dorivor  o‘simliklar 
ustidagi dala tajribalarida agrotehnik tadbirlar yuqori darajada o'tkazilishi zarur. 
Har  bir dala  tajribasida  o'rganilayotgan  variantlarning  o'zaro  yuqori  darajada 
qiyoslanishi ta'minlashga intilish kerak. Bu esa ko'pincha dala ishlarining puhta va 
o'z vaqtida bajarilishiga bog'liq. Bu talab ekish oldi tadbirlari (kuzgi shudgor, erta 
bahorgi va ekish oldidan tuproqqa ishlov berish sho'r yuvish va zahira suvi berish, 

---