Agrotexnologiyalar instituti

Bo'laklarning o'lchami va variantlar takroriyligi
. 
Variantlar uchun ajratilgan 
er  bo'laklari  o'lchami  va  takroriyligi  dala  tajribasi  aniq  va  to'g'riligini  belgilovchi 
muhim  omillardir.  Tajribalarni  katta  o'lchamli  maydonlarda  o'tkazish  yuzasidan 
tavsiya berish uchun nazariy asos mavjud emas. 
Ma'lum chegaradan keyin bo'laklar maydonini ko'paytirish tajribaning aniqlik 
darajasi  pasayishiga  olib  kelishi  aniqlangan.  Buning  sababi  shundaki,  har  bir 
variant maydoni kengaytirilishi bilan tajriba o'tkazilayotgan umumiy maydon ham 
ortib boradi. Maydon kengaytirilishi hisobiga umumiy maydon unumdorligi bir hil 
bo'lgan  tuproq  maydonchasi  chegarasidan  chiqib  ketish  mumkin.  Bu  holda 
bo'lakning  katta  o'lchami  butun  tajribani  unumdorligi  bir  hil  maydon  chegarasida 
joylashtirish  zarurati  bilan  cheklanadi.  Demak,  variant  kattaligini  belgilashda 
tajriba  dalasi  tuprog'ining  hilma-hillik  darajasi  etiborga  olinishi  zarur.  Shu  bilan 
birga  bo'laklar  o'lchamini  belgilashda  tajribaning  yo'nalishi  va  vazifalari, 
agrotehnikasi,  qo'llaniladigan  mehanizmlar,  ishlov  berish,  sug'orish-oziqlantirish 
tizimi va b.q. lar e'tiborga olinishi kerak. 
Bo'laklar  o'lchamini  shunday  tanlash  kerakki,  ular  ekinlarga  ishlov  berishda 
va  hosilni  yig'ishda  mehanizmlardan  keng  foydalanish  imkonini  bersin. 
Chopiqtalab  ekinlar  joylashtiriladigan  bo'laklar  kengligini  belgilashda  traktorlar, 
turli  moslamalar  va  mashinalar  bir,  ikki  va  h.k.  marta  kiraolishi  ko'zda  tutilishi 
kerak. 
To'rt  qatorli  mashinalar  uchun  bo'lakda  kamida  4  hisob  qatori,  bo'lakdagi 
umumiy  egatlar  soni  esa  8-12  ta  bo'ladi.  Shulardan  2  va  4  tadan  qator  hisobli 
egatlarning  ikki  tomonidan  himoya  yo'lakchasiga  qoldiriladi.  Maydon  ohiridagi 
himoya  yo'laklari  dala  shakliga  qarab  ajratiladi.  Terim  mashinalari  qaytib  olishi 
uchun dalaning ikki boshida 6-8 metrli himoya yo'laklari qoldiriladi. 
Shuni  unutmaslik  zarurki,  bo'laklar  o'lchamining  oshirilishi  tajriba  dalasi 
kengayib  ketishiga,  dala  tanlashda  qiyinchilik  tug'ilishiga  va  daladagi  barcha 
bo'laklarda  bir  hil  ishlovlarni  baravariga,  tez  amalga  oshirib  bo'lmasligiga  olib 
keladi.  Shuning  uchun  bo'laklarni  juda  kattalashtirmay,  dala  ishlarini  ishlab 
chiqarishda joriy etilgan usullar va qurollar yordamida qisqa muddatda o'tkazishni 
mo'ljallab rejalashtirish maqsadga muvofiqdir. 
Variantlarning ma'lum bir takrorlanishida tajriba bo'yicha yakuniy natijalarga 
tasodifiy  notekis  ta'sir  etadigan  tashqi  muhit  omillari  turli-tumanligi,  tuproq 
unumdorligi, relef noteksligi, sho'rlanish va eroziyalanish darajalari, ishlov berish, 
ekish,  sug'orish  va  h.k.  lar  tufayli  yuzaga  keladigan  kamchiliklar  to'liq  bartaraf 
etilmasa-da, biroz kamaytirilishi mumkin. 

---