Agrotexnologiyalar instituti

Uchinchi  bosqichda  tajriba
-  sanoat  miqyosida  o‗rganilayotgan  o‗simlik  turi 
mahsulotini  ishlab  chiqarish,  ya‘ni  texnologiyasini  iqtisodiy  samaradorligini 
o‗rganiladi.  
Tajriba-sanoat  miqyosida  o‗simlikni  ishlab  chiqarish  sinovi,  o‗simlikni  o‗stirish 
texnologiyasini, o‗stirilayotgan joyga moslab ishlab chiqiladi. Tajriba maydoni odatda 
0,1-0,5  ga.  (gektor)  tashkil  qiladi.  Bunda  o‗simlikni  sanoat  miqyosida  o‗stirishda 
qanday  qishloq  xo‗jalik  texnologiyasini  qo‗llash  mumkinligi  aniqlanadi.  Bu  esa  o‗z 
navbatida  erni  ekishga  tayyorlash,  sepiladigan  va  ekiladigan  materialni  tayyorlash, 
sepiladigan yoki ekiladigan muddat aniqlanadi, yig‗ish usuli va vaqti beligilanadi. Bu 
ishlar natijasi o‗simlikni ekishni texnologik kartasini tuzish hisoblanadi.  
O‗simlik ekishni iqtisodiy tomndan narxi va olingan oxirgi mahsulot narxi, olib 
borilgan  barcha  ishlarga,  ekish,  yig‗ishni  oxirigacha  bo‗lgan  texnologik  jarayon 
(texnik  agregatlar,  ularni  amortizatsiyasi,  o‗g‗itlar  va  pestitsidlar  narxi,  urug‗ni 
tayyorlash,  hosilni  yig‗ish  va  boshqalarga  qilingan  sarf  harajatlarni  hisoblab 
belgilanadi.  Bu  ma‘lumotlarni  1  sentr  mahsulotga  nisbatan  hisoblanadi.  Amaliyot 
ko‗rsatadiki hosildorlikni madaniylashtirib ekilayotgan o‗simlik mahsulotiga qilingan 
hisobni sanoat miqyosidagi narxini 50% ga kamaytirish zarur bo‗ladi, chunki sanoat 
miqyosida ishlab chiqarilayotganda, mahsulotni yig‗ishda mexanizatsiyani qo‗llashda, 
transportda  tashishda  va  quritish  va  boshqa  jarayonlardagi  yo‗qotishlar  (poteriya) 
tufayli. Iqtisodiy tomondan baholash tufayli, tayyor produktni-dorivor preparatni yoki 
substansiyani oldindan narxini baholash imkonini beradi.  
Ko‗plab  dorivor  o‗simlik  mahsulotlarini  ekish  texnologiyasini  yirik 
maydonlarda,  plantatsiyalarda  ishlab  chiqarishni  harajatlari  yuqori  bo‗lganligi 
munosabati bilan sanoat miqyosida ishlab chiqarishni yo‗lga qo‗yishni iloji bo‗lmadi, 
masalan tangut rovochi, podofill o‗simligi va boshqalar.  
SHuning  uchun  birinchi  navbatda  ekish  va  shu  bilan  bog‗liq  ishlarni  quyidagi 
qator  o‗simliklar  bilan  bir  qatorda:  igir,  ko‗k  bo‗tako‗z,  vzdutoplodnik  sibirskiy, 
astragal, datiska konoplevaya,  tog‗rayhon,  may  marvaridgul va  boshqa  o‗simliklarni 
rejalashtirilmoqda.  
SHunday qilib dorivor o‗simliklarni introduksiyasi bilan bog‗liq ishlar kompleks 
xarakterga  ega  bo‗lib,  u  yoki  bu  etaplarda  kerakli  mutaxasislarni  jalb  qilishni 
(agronom,  kimyogar,  iqtisodchi  (ekonomist)  taqozo  qiladi.  Ammo  ular  asosida, 
o‗simliklarni o‗sishi uchun kerakligi ekologik muhitga asoslangan bo‗ladi.  
Dorivor o‗simliklarni ekologiyasi farmakognoziyani ajralmas bir qismini tashkil 
qiladi, chunki atrof muhitdagi faktorlar biologik faol moddalarni to‗planishiga va shu 
orqali dorivor o‗simlik mahsuloti sifatiga qo‗yilgan talablarga mahsulot javob berishi 

---