Agrotexnologiyalar instituti

2. O‟simlikning tashqi omillar ta‟sirida o‟zgarishini o‟rganish. 
 
Tajribadagi barcha  vegetatsiya  idishlari variant  va  navlarni hisobga olgan holda 
qator qilib terib chiqiladi. Qatorlar orasidagi masofa 1 m dan kam bo'imasligt kerak. 
O'simliklarning  tanasi  kattalashib  borgani  sayin  qatorlar  orasidagi  masofa  ham 
oshiriladi. Agar  idishlar  o'rtasidagi  masofa  yaqin  bo'lib  qolsa, o'simliklarga  yorug'lik 

---

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
65 
 
yaxshi  tushmaydi,  havo  almashinuvi  yomonlashadi,  shuningdek  sug'orish  va  ishlov 
berish paytida o'simliklar shikastlanishi mumkin. 
Vegetatsiya  tajribalarida  ham  dala  tajribalaridagidek  entomologik  va 
fitopatologik kuzatishJar olib boriladi. 
Ayrim  hollarda  (o'simliklarning  quruq  massasi  hisobga  olinganda,  hosil 
elementlarining shakllanishi va saqlanishi o'rganiladigan tajriba-larda) to'kilgan barg, 
shona, gul, tuguncha va ko'saklar maxsus xalatchalarga terib olinadi. 
O'sish da'rlari bir-biriga yaqin bo'lgan o'simlik navlari ustida tadqiqot ishlari olib 
borilganda fenologik kuzatishlar va o'simlik organlarining kimyoviy tahlili o'simliklar 
rivojlanishining  muayyan  davrlarida  (masalan,  g'o'zada  unib  chiqish,  2-3  chin  barg, 
shonalash, gullash, hosil to'plash va pishish), vegetatsiya davri turlicha bo'lgan navlar 
ustida  o'tkaziladigan  tajribalarda  esa,  qo'yilgan  maqsadga  ko'ra  har  10,  15  yoki  30 
kunda  amalga  oshiriladi.  Lekin  har  ikki  holda  ham  shonalash,  gullash,  ko'saklarning 
ochilish  muddatlari  belgilab  boriladi,  hosil  elementlarining  to'planish  dinamikasi 
o'rganiladi,  hosil  yig'ib-terib  olinadi,  tortiladi  va  tegishlicha  hisob-kitob  ishlari 
bajariladi. 
Vegetatsiya  tajribasini  olib  borish  uchun  alohida,  qalin  muqovali,  katta  hajmli 
daftar tutiladi va u «Vegetatsiya tajribasi jurnali» deb nomlanadi. 
Unda quyidagi masalalar yoritiladi: 
1. 
Vegetatsiya  tajribasining  tizimi  (variantlarning  tartib  raqamlari, 
tajriba variantlari, takrorliklar, vegetatsiya idislilarinmg tartib raqamlari). 
2.
 
Tuproqning tipi va granulometrik tarkibi. 
3.
 
Tuproq olingan joy haqidagi ma'lumotlar, qatlam chuqurligi. 
4.
 
Olingan tuproqning qisqacha agrokimyoviy tavsifi. 
5.
 
Tuproqning to'la nam sig'imi, %. 
6.
 
Idishlarning og'irligi, kg. 
7.
 
Tuproqni idishlarga solinayotgan paytdagi namligi, %. 
8.
 
Idishdagi nam holatdagi tuproq og'irligi, kg. 
9.
 
Idishdagi mutlaq quruq tuproqning og'irligi, kg. 
10.TNS ning 70% igacha namlangan tuproqning idish bilan birgalikdagi og'irligi, 
kg. 
11.Ekinning turi, navi, navlarning qisqacha tavsifi. 
12.Urug' namlangan va ekilgan kun. 
13.Nihollar  paydo  bo'lgan  kun  (ishning  maqsadiga  ko'ra  unish  sur'ati,  unish 
dinamikasi ham hisobga olib boriladi). 
14.O'g'itlash (o'g'it berish) kunlari. O'g'itlarning shakllari, turi va miqdori. 
15.Sug'orish (amalga oshirish tartibi). 
16.Tuproqni ishlash (amalga oshirish tartibi). 
17.Zararkutiandalarga qarshi kurash. 
18.Rivojlanish davrlarining boshlanishi. 
19.O'simliklarning o'sishi va rivojlanishi borasidagi ma'lumotlar. 
20.Hosil 
elementlarining 
shakllanishi 
va 
saqlanishi 
bo'vicha 
hisob- 
kitoblar. 

---