Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

29 – rasm. Makkajo’xori o’simligiga azot elementi yetishmasligi belgilari.

Azot yetishmasligi sababli o’simliklarda oqsil va boshqa azotli birikmalar to’planishi kamayadi, fotosintezlovchi barg va poya sust shakllanib, meva tugish organlarini hosil bo’lishini cheklab qo’yadi va hosil miqdorini kamayishiga hamda mahsulot sifatini bo’zilishiga olib keladi.

O’simlik azot bilan yetarli darajada taminlanganda uning o’sishi va rivojlanishi yaxshilanib, burglar to’q yashil tusda bo’ladi va to’la qimmatli hosil qismlari shakllanadi.

Fosfor - hujayra yadrosining tarkibiga kirib, o’simlikda uglevodlar va azotli birikmalarni hosil bo’lishida ishtirok etuvchi fermentlar va vitaminlar asosini tashkil

etadi. Fosfor o’simlikdagi nuklein kislotalar, nukleoproteinlar, qandfosfatlar, fitin, kraxmalda va mineral shakllarda ko’plab uchraydi. O’simliklarni o’suv qismlarida fosfor miqdori 0,2-0,8, hosil qismlarida esa 0,6-1 foizgacha bo’ladi.

Fosfor yetishmaganda o’simlik ildiz sistemasi yaxshi rivojlanmaydi va barg sathi kichrayib ketadi. Shuningdek, fosfor yetishmaganda o’simlikni o’sishi juda sekinlashib, barglarning chekkalari, keyinchalik butun yuzasi kul rang yashil, to’q qizil yoki qizil gunafsha rangga kiradi, natijada, hosil salmog’i kamayadi va mahsulot sifati yomonlashadi. G’allagullilar oilasiga kiradigan ekinlarda fosfor yetishmaganda hosil beradigan poyalarning to’planishi va soni kamayadi.

Fosfor yetishmaslik belgilari, ko’pincha o’simliklarning rivojlanishini boshlang’ich davrlarida ildiz sistemasi yaxshi taraqqiy etmagan va tuproqdan qiyin eriydigan fosfatlarni o’zlashtira ololmaydigan paytda namoyon bo’ladi.

Kartoshkada fosfor yetishmaganda mayda to’q yashil dog’lar hosil bo’lib, barg plastinkalari yuqoriga qarab buralib qoladi.

Qand lavlagi barglari fosfor yetishmaganda mayda, havo rangda tovlanib, pastki barglarining chekkalari quriydi va qorayadi, keyinchalik bu qorayish barg tomirlariga ham o’tadi. Fosfor yetishmaganda pomidor barglarining pastki tomoni, so’ngra bandi va poyalari qizil gunafsha tusga kiradi. G’o’zada fosfor yetishmaganda ildiz sistemasi kuchsiz rivojlanib, u sekin o’sadi, mayda, tez qurib qoladigan barglar hosil qiladi.

30.